Plant & mens: ijsboon

Een mooi en positief verhaal schrijft Mandy: "Interessante vruchten ('vegan superfood') en een potentiële publiekstrekker. Echt een serieus interessante boom! Hij wordt gebruikt voor herbebossing. Slaat stikstof op. Biedt schaduw aan koffieplanten. En naast de vanille-marshmallow pulp die rauw gegeten kan worden zijn de pitten na roosteren een soort voedzame eiwitrijke kikkererwten!" Mandy ziet al voor zich hoe de Hortusbezoekers jaarlijks een paar bonen kunnen snoepen.

Kleine planten

Helaas, zo'n feest wordt het niet. In de tropische kassen van de Hortus staan verschillende exemplaren van Inga edulis – in de wandelgangen 'ice-cream bean' of ijsboon genoemd. Maar de snelgroeiende planten worden hier klein gehouden en krijgen onvoldoende licht en ruimte. Er valt dus niets van te oogsten. In het algemeen dragen planten in tropische kassen maar beperkt bloem en vrucht, omdat ze niet het licht en de ruimte hebben die ze buiten in de tropen krijgen.

In de tropen zijn het snelle groeiers die zo'n dertig meter hoog kunnen worden, vertelt tuinbouwtechnisch medewerker Guilherme Herrero Bastos van de Hortus botanicus Leiden. Hij komt uit Brazilië, waar hij een universitair diploma bosbouw behaalde. "Als bos hersteld moet worden is Inga edulis een goede keuze. Deze plant uit de vlinderbloemenfamilie bindt stikstof, groeit snel en geeft al gauw schaduw. Bovendien zijn de bonen prima voedsel voor de vogels." Inga edulis wordt gebruikt voor herbebossing in de Amazone en Zuid-Brazilië.

De vruchten zijn niet alleen lekker voor vogels. De forse, gekromde bonen zijn gevuld met zacht, wit vruchtvlees, dat je van de paarszwarte zaden af kunt sabbelen. Het smaakt erg lekker, maar niet naar ijs, vindt Guilherme, het lijkt meer op suikerspin.

Van de markt in Paramaribo

Verslavend lekker zelfs, getuige deze noodkreet op internetplatform Reddit: "Zoek er al een tijdje naar, maar overal uitverkocht. In Nederland en Europa lijken ze alleen zaden en planten te verkopen. Had zulke goede gevonden bij de centrale markt in Paramaribo, en heb nu zo’n erge itch dat ik al dagen droom dat ik ze heb gevonden, hahaha. No joke. Als iemand me hierbij kan helpen ben ik je eeuwig dankbaar. Misschien kun je ze verzenden vanuit Suriname, dan betaal ik je natuurlijk! Ik had daar meestal die hele lange, echt amazing. Maar als die op waren, waren er alleen nog die hele kleine, die waren niet echt lekker helaas…"

Medicinaal gebruik

Vruchten van een meter, maar dan gaat het wel om gekweekte exemplaren, schrijft Tinde van Andel in haar boek Medicinale en rituele planten van Suriname. "De vruchten van de gekweekte vorm kunnen wel meter lang worden, veel langer dan die van de wilde soortgenoten." Ze noemt nog een gebruikstoepassing: "De bladeren worden met die van weti baka pinya páu (Vismia guianensis) gekookt in een zinken emmer. Het afkooksel wordt iets afgekoeld en als genitaal stoombad gebruikt vlak na de bevalling. Hiermee wordt dagelijks gebaad totdat de kraamvrouw geen bloed meer verliest. Volgens gebruiksters maakt zo’n bad de baarmoeder weer schoon."

Naast de voedingswaarde en medicinale toepassing levert Inga edulis ook goed hout.

Science café

Er is over bonen en andere vlinderbloemigen nog heel veel meer te vertellen. Dat gebeurt op het Science café dat de Leidse Hortus op 8 augustus 2025 organiseert. Zo'n Science café is een gezellig marktje met 'zeepkistlezingen' waar van alles te zien, doen en proeven is. Je betaalt alleen entree voor de Hortus (Museumkaart en Vriendenkaart zijn geldig). Wil je zelf iets over bonen vertellen, laat het weten via educatie@hortus.leidenuniv.nl.

Met dank aan Guilherme Herrero Bastos en Mandy van Valkenburg.

Meer informatie 

• De ijsboon is onder meer te vinden in deze botanische tuinen.
• In de Leidse Hortus kun je de ice-cream bean ook zien. 
• Mandy van Valkenburg is docent, initiatiefnemer van het Duurzaam Docenten Netwerk en Klimaatgesprekken-coach. 
• Het is niet makkelijk, maar heb je een warme kas: kweek 'm zelf!

Tekst: Hanneke Jelles, Hortus botanicus Leiden
Beeld: Katherine Wagner-Reiss; Roderick Bouman; Jason Hollinger, Wikimedia Commons; Dick Culbert; Paul Taubert; Mandy van Valkenburg