Lichte daling vleermuizen in Noordhollands Duinreservaat

In het Noordhollands Duinreservaat liggen tientallen bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Vaak zijn die verstopt onder een dikke laag duinzand, waardoor het relatief rustige plekken zijn. In de winter ligt de temperatuur hier rond de 7 graden bij een hoge luchtvochtigheid. Omdat dit gunstige omstandigheden voor vleermuizen zijn, heeft beheerder PWN ruim vijftig van deze bunkers ingericht voor vleermuizen.

Vleermuizen zijn insecteneters. Omdat er in de winter weinig tot geen insecten zijn, houden ze een winterslaap. De vleermuizen zoeken deze bunkers op zo rond half oktober en ontwaken rond april. De bunkers zijn afgesloten met een stalen deur en een slot in een stalen constructie. Dat maakt vernielingen en verstoringen vrijwel onmogelijk. Deze afsluiting is een must, omdat de overwinterende vleermuizen niet mogen ontwaken door menselijk handelen.

Zorgvuldige telling

Dankzij een speciale vergunning kan de telling in het duingebied tussen Wijk aan Zee en Schoorl één keer per jaar plaatsvinden. Vleermuizen blijken een duidelijke voorkeur voor bepaalde bunkers te hebben. Tocht is absoluut een no-go en voor de luchtvochtigheid geldt: hoe natter hoe beter. In meerdere bunkers gebeurt het tellen dan ook met laarzen. En soms zelfs met een waadpak!

Meer dan vleermuizen alleen

Vleermuizen zijn niet de enige diersoorten die in de bunkers overwinteren. Voor de tellers is het altijd weer spannend welke andere overwinteraars ze er aantreffen. In 2025 hebben ze dag- en nachtvlinders, sluipwespen, spinnen en zelfs ondergronds groeiende truffels (paddenstoelen) gevonden.

Grootoren en franjestaarten

Naast 444 watervleermuizen zijn er in januari 14 gewone grootoorvleermuizen en 4 franjestaarten geteld.

Zoals de naam al zegt, hebben grootoorvleermuizen grote, lange oren. Ze beschermen die oren tijdens hun winterslaap door ze dubbel te klappen en onder hun vleugels te houden. Hun oren zijn van levensbelang, omdat vleermuizen zonder hun gehoor geen voedsel kunnen vinden.

Franjestaarten zijn middelgrote vleermuizen die vooral in oude loofbossen van onder andere Gelderland, Overijssel en Noord-Brabant voorkomen. In het Noordhollands Duinreservaat is deze soort geteld in de oudere bossen bij Bergen.

Landelijk totaalbeeld

De gegevens van het Noordhollands Duinreservaat zijn onderdeel van het Meetprogramma Wintertellingen van de Zoogdiervereniging. Deze tellingen vinden in meerdere Nederlandse duingebieden plaats en in de grotten van Zuid–Limburg. Opgeteld geven ze een goed totaalbeeld van de stand van vleermuizen in Nederland. De landelijke trend laat een lichte daling zien. Dit komt onder meer door achteruitgang van hun leefomgeving, afname van geschikte kraamkolonies en de afname van hun voedsel: insecten.

Gelukkig krijgen deze mooie dieren wel volop de ruimte in het Noordhollands Duinreservaat. En is PWN als natuurbeheerder best trots op 462 overwinterende dieren.

Tekst en foto's: Luc Knijnsberg, PWN