Een fascinerende kustbewoner: de halfgeknotte strandschelp

De halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata) is een belangrijke schakel in het voedselweb van de Nederlandse kustzone. Hij dient als voedselbron voor de zwarte zee-eend en is ook voor de visserij een interessante soort.

Raadsel van schommelende aantallen

Waarom de aantallen van deze schelp in sommige jaren spectaculair stijgen en in andere bijna verdwijnen, blijft echter een raadsel. Dit blijkt uit een gezamenlijke studie van Wageningen Marine Research en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), gepubliceerd in Frontiers in Marine Science.

Onbegrijpelijke comeback

De soort heeft een bewogen geschiedenis: na een grote stijging van het aantal Spisula rond 2000, stortte de populatie in. Er volgden jaren van schaarste, tot in 2017 de soort zich onverwacht herstelde. Wat veroorzaakt de opvallende pieken en dalen in de populatie, die gevolgen hebben voor het ecosysteem en de visserij?

Spisula floreert lokaal, mits visserij in balans is

Wetenschappers van het NIOZ en Wageningen Marine Research voerden een statistische analyse uit op deze langjarige veranderingen. Daaruit bleek dat Spisula vooral voorkomt op specifieke locaties langs de Nederlandse kust, zoals de Noord-Hollandse kust en het gebied ten noorden van Ameland. Over het algemeen gedijt de halfgeknotte strandschelp het best in gebieden met fijn zand, tijdens jaren met hogere wintertemperaturen en weinig stormen in de periode waarin de larven zich vestigen. De leefgebieden van deze schelpen overlappen met visgebieden voor garnalen en platvissen. Binnen deze gebieden werden lagere dichtheden van Spisula waargenomen op plekken waar intensiever werd gevist.

Onbekende invloeden op Spisula-bestanden

De bovengenoemde oorzaken verklaren slechts een deel van de veranderingen in de populaties van de halfgeknotte strandschelp. De oorzaak van de jaarlijkse schommelingen blijft echter onduidelijk, omdat deze niet door de genoemde factoren kan worden verklaard. Mogelijke verklaringen, zoals de invloed van zandsuppleties, konden helaas niet worden getest door een gebrek aan voldoende gegevens.

Bovendien zorgen veranderingen in de leefomgeving, zoals opwarming van de zee door klimaatverandering, ervoor dat belangrijke sturende factoren ook kunnen veranderen. Dit maakt langdurig onderzoek naar schelpdieren en hun leefomgeving belangrijk voor een goed beheer van onze kustgebieden.

Meer informatie

• Lees hier de publicatie in Frontiers in Marine Science.

Tekst: Ingrid Tulp en Cecile Leuverink, Wageningen Marine Research; Jim de Fouw, NIOZ; NIOZ PR
Foto's: Jetze van Zwol (leadfoto: Spisula subtruncata); Markus Varesvuo; Marleen Annema