Klifplanten: bewoners van de kunstmatige ‘rotskust’ zitten in de lift

Het zijn zouttolerante planten die vooral op een beschut plekje tussen de stenen rond de hoogwaterlijn goed gedijen. Het gaat om vloedmerkplanten als Zeevenkel, Zeekool, Zeelathyrus en Strandbiet, waarvan de drijvende zaden over grote afstanden met het zeewater worden meegevoerd. Ze spoelen aan en kiemen op plekken waar organisch materiaal is afgezet: het vloedmerk. De zone waarin deze klifplanten groeien, is maar smal. Het in Nederland beschikbare oppervlak aan ‘rotskust’ is dus gering en daarmee kwetsbaar.

Om ons ook in de toekomst te beschermen, zijn onze zeedijken op ’deltahoogte’ gebracht en staan nieuwe versterkingsoperaties op stapel. De oorspronkelijke steenbekleding wordt daarbij vervangen door moderne materialen, zoals asfalt, zetsteen en golfbrekende betonblokken. Deze operaties gaan vaak ten koste van de aanwezige begroeiing, waarna het dijkvak opnieuw moet worden gekoloniseerd.

De herkolonisatie verloopt het makkelijkst op dijken waar betonzuilen zijn toegepast. Deze zijn beduidend duurder dan asfalt, maar natuurvriendelijk en landschappelijk fraaier. In Zeeland bleken Zeekool, Zeevenkel en Gele hoornpapaver zich al snel na het vervangen van de steenbekleding langs de Ooster- en Westerschelde (tussen 1997 en 2015) spontaan opnieuw te vestigen. Zelfs in grotere aantallen dan daarvoor. Deze soorten laten ook landelijk - sinds de eeuwwisseling - een spectaculaire toename zien. Deze positieve ontwikkeling is echter niet het gevolg van de dijkverzwaring, maar wordt veroorzaakt door het milder worden van het klimaat. De van oorsprong zuidelijke vloedmerkplanten profiteren hier optimaal van. 

Ons kustlandschap heeft een grote variatie aan natuur en zijn eigen karakteristieke planten, mossen en paddenstoelen. Stuk voor stuk goede indicatoren, die ons iets vertellen over de natuurkwaliteit en ontwikkelingen in ons kustgebied. In de begin juli verschenen Florabalans belicht FLORON enkele opvallende trends. 

Tekst: Edwin Dijkhuis, FLORON 
Foto's: Ed Stikvoort, Saxifraga (leadfoto: Zeekool); Jan van der Straaten, Saxifraga
Grafiek: Netwerk Ecologische Monitoring (CBS & FLORON)