Keutels onder de kerstboom

Zo merkte Annette van Berkel dat er onder de kerstboom kleine zwartgroene korreltjes lagen en als vlinderkenner herkende ze die als rupsenkeutels. Goed zoeken in de boom vol met ballen en lichtjes leverde echter niets op, maar na het ontmantelen ervan en het weghalen van de lampjes en ballen, kon ze beter zoeken. Ze vond er twee rupsen op van het zwart weeskind, die blijkbaar, gezien de keutels, heerlijk van de spar hebben gegeten.

Dat is bijzonder, want de rupsen van deze grote nachtvlinder zijn bekend van allerlei kruiden en van loofbomen en struiken zoals klimop, meidoorn en sleedoorn. Spar is, voor zover te vinden, nog niet als waardplant bekend. De betreffende kerstboom stond in een pot en heeft het hele jaar bij Annette buiten in de tuin gestaan. Blijkbaar heeft een vrouwtje van het zwart weeskind er eitjes op afgezet. De rupsen waren, wellicht geholpen door de hogere temperaturen binnenshuis, al flink gegroeid. Ze zijn ’s nachts actief en verstoppen zich overdag en daarom werden ze eerst niet gevonden. Ze hebben zich verraden door hun keutels!

Over het zwart weeskind

Deze nachtvlinder vliegt van half juni tot half september in één generatie. Ze komen goed op smeer en in mindere mate op licht af. Soms worden ze aangetroffen op honingdauw of bloedende bomen. De vlinders rusten overdag in gebouwen, onder bruggetjes of in nestkasten, soms wel met tientallen of meer bij elkaar. Het zwart weeskind kwam in de vorige eeuw voornamelijk voor in Zuid-Limburg, maar heeft zich sindsdien, waarschijnlijk door klimaatverandering, sterk uitgebreid. Nu komt hij in het hele land voor, ook al op de Waddeneilanden. In de zuidelijke provincies is deze grote nachtvlinder nog algemener.

De kerstboom staat inmiddels weer in de tuin en de rupsen kunnen zich daar rustig verder ontwikkelen. Als ze in de zomer als vlinder uit de pop kruipen, kunnen ze weer nieuwe eitjes afzetten op de kerstboom, die aan het einde van het jaar weer een paar weken naar binnen gaat.

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling; Annette van Berkel