Europees vlindercongres geeft nieuwe impuls voor natuurherstel

Voor de zesde keer sinds 1989 organiseerde De Vlinderstichting een internationaal congres over de toekomst voor dag- en nachtvlinders. Ruim 160 deelnemers uit 28 landen kwamen in Wageningen bij elkaar om kennis te delen over ecologie, populatieontwikkeling en bescherming van vlinders. De nadruk lag daarbij op Europa, maar er waren ook landen daarbuiten vertegenwoordigd om te profiteren van de kennis en ervaring die in de Europese landen is opgedaan. Tijdens het congres passeerde een grote variatie aan werkvelden de revue die alle nodig zijn om tot effectieve bescherming te komen. Dus niet alleen ecologie en monitoring, maar ook kennis over genetische variatie, doorwerkingen van klimaatverandering, stikstofdepositie, lichtvervuiling, begrazingsbeheer en de technische innovaties waarmee we ook nieuwe manieren van soorten herkennen en tellen kunnen ontwikkelen.

Het gaat over de hele linie niet goed met de vlinders. In Nederland is de vlinderpopulatie sinds 1992 meer dan gehalveerd en in Europa is in dertig jaar 30 procent van de graslandvlinders verdwenen. Waar in Noordwest-Europa vooral intensivering van landgebruik en verstedelijking bedreigend zijn, is elders in Europa het verlaten van marginale landbouwgronden een groot probleem. En daar komt de groeiende invloed van klimaatverandering bovenop, zowel van de opwarming als van de toenemende extremen van droogte en branden of juist hevige regenval en overstromingen. Zeldzame soorten krijgen het steeds moeilijker en alleen een kleine groep van mobiele en flexibele soorten weet te profiteren. Daarmee wordt de soortensamenstelling van de vlindergemeenschap steeds armer en eenvormiger: veel lokale bijzonderheden verdwijnen en worden vervangen door een paar soorten die overal weten te overleven.

Dat we dit allemaal weten is te danken aan een nauwe samenwerking tussen onderzoekers en een groeiend aantal kundige vrijwilligers die vlinders tellen volgens vaste methoden. Het Europese meetnet voor dagvlinders telt nu meer dan 6000 telroutes in 30 verschillende landen. Voor de nachtvlinders is er een grote inhaalslag gaande. Tellingen vinden daar nu op steeds meer plekken plaats met behulp van lichtvallen. En een Europese Rode Lijst voor de 3178 soorten macronachtvlinders wordt later dit jaar uitgebracht.

De vorig jaar aangenomen Europese Natuurherstelverordening kan de komende jaren een belangrijke impuls geven aan de bescherming en het herstel van de vlinderpopulaties. Niet alleen richt deze verordening zich op een breed herstel van ecosystemen binnen en buiten natuurgebieden, maar ook moet ervoor worden gezorgd dat de achteruitgang van wilde bestuivers, waaronder dag- en nachtvlinders, in 2030 is omgebogen in de richting van herstel. Dit betekent een grote opgave voor natuurherstel in agrarische gebieden en in Nederland een steun in de rug voor beleid rond basiskwaliteit natuur. De Europese graslandvlinderindicator vormt daarbij een belangrijke indicator voor de ontwikkeling van de vlinderpopulatie in agrarische gebieden.

Met hulp van alle vlindertellers in heel Europa houden we dus de vinger aan de pols van het natuurherstel. Na alle onderzoeken die vooral achteruitgang en verarming van vlinderpopulaties laten zien, is dat toch een hoopvol signaal!

Tekst: Michiel Wallis de Vries, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling; José Kok