De groep van een dozijn mammoetbomen is nog jong, maar nu al een indrukwekkende verschijning met hun heldergroene, afhangende takken en donkerbruine bast. De kustmammoetboom is ook nog een jong exemplaar en staat iets verderop in het gazon. Deze heeft een meer rechtopgaande groeiwijze en de naalden en twijgen verschillen sterk met de andere reuzen. Wat beide soorten gemeen hebben, is dat ze uitsluitend voorkomen in enkele bergbossen en langs de hoger gelegen kustgebieden van Californië.
De mammoetbomen groeien verspreid op de westelijke hellingen van de Sierra Nevada tussen 1200 en 2400 meter hoog. Het is een uniek biotoop waarin tijdens de winter veel smeltwater in de bodem wordt vastgehouden. De zomers kunnen droog zijn waardoor de bossen ook kwetsbaarder zijn voor natuurlijke bosbranden. De kustmammoetbomen groeien in de bergachtige gebieden van San Franciso tot Oregon, met dichte mist tijdens de zomer en langdurige regens in de wintermaanden. De combinatie van gunstige temperaturen en de aanwezigheid van water in de vorm van sneeuw, smeltwater en mist maken dat de mammoetbomen enorme afmetingen (in hoogte en diameter) kunnen bereiken. In het wild komen beide soorten nooit naast elkaar voor, daarvoor zijn hun eisen aan de groeiplaats te verschillend.
Mammoetbomen worden minder hoog, maar zijn toch zeer indrukwekkend en ook hier hebben de grootste en beroemdste exemplaren een naam gekregen. De grootste in het klassement is de General Sherman met een hoogte van 83 meter en een stamomtrek van 31 meter!
Wat beide reuzen ook gemeen hebben, is dat ze heel erg oud kunnen worden, met ruim 2200 jaar voor de kustmammoetbomen en de mammoetbomen kunnen gemakkelijk 3000 jaar worden. De reden dat deze bomen zo oud worden, is het hoge gehalte aan de stof tanine in de boombast. Het licht giftige tanine zorgt ervoor dat de boom weerstand kan bieden aan insectenvraat (bijvoorbeeld termieten), houtschimmels en andere plagen.
Spelen met vuur
In het natuurlijke leefgebied van deze Californische reuzen zijn kortstondige bosbranden een heel normaal verschijnsel. Het vuur heeft een gunstige uitwerking in het bos. Concurrenten, dood hout, dichte bladlagen en ander materiaal worden verbrand naar een voedselrijk houtskool, ideaal voor de gekiemde zaailingen van de mammoetbomen die pas goed kunnen groeien in zulke omstandigheden. De kegels van de mammoetbomen openen zich pas als er een kortstondig vuur is opgetreden, een signaal dat de zaden vrij kunnen komen.
Bosbranden van dit type zijn voor de bomen onschadelijk. Ze kunnen de vlammen zelf weerstaan met hun sponzige, dikke bastlaag die meer dan 12 centimeter dik kan zijn en zelfs meer dan een meter dik bij de basis van de stam. Wanneer kustmammoetbomen steeds ouder en hoger worden, verliezen ze tot op grote hoogte hun onderste takken zodat een vuur ook niet via de kroonlaag kan worden verspreid. Mammoetbomen kunnen opnieuw ontspruiten als een exemplaar toch door een heftige bosbrand verloren is gegaan.
Groot maar kwetsbaar
Bomen die zo groot waren, trokken al vroeg de aandacht van de eerste Westerse kolonisten, die dachten dat ze een goudmijn van hout en bouwmateriaal hadden gevonden. Veel exemplaren werden gekapt en zo bewerkt dat er op de stobben van de bomen dansvloeren werden gemaakt of dat men via een uitgehakte tunnel door de boom heen kon lopen. In latere perioden bracht het toerisme door massale betreding ook veel schade aan de groeiplaatsen teweeg. Tegenwoordig zijn de meeste bomen onderdeel van een serie nationale parken waardoor directe gevaren zijn verminderd. Toch is het voor de parkbeheerders niet eenvoudig de bomen in goede conditie te houden. Klimaatverandering zorgt ervoor dat de vertrouwde, kortdurende ‘koele bosbranden’ plaats hebben gemaakt voor langdurige inferno’s waarbij vlammen tot grote hoogte de bomen teisteren met een ongekende intensiteit op een manier dat bescherming door de bast niet meer afdoende is.
Het Mammoetwoud
Diergaarde Blijdorp is druk bezig met de voorbereidingen voor de aanleg van het ‘Mammoetwoud’. Rondom het Oceanium kunnen de bezoekers een echte ‘trail’ volgen door een nagemaakt Californisch natuurpark. Onderweg is er uitleg over de bijzondere eigenschappen van de mammoetbomen, het gevaar van bosbranden en klimaatverandering, en nog veel meer weetjes over de levenswijze van de bomen en hoe de mens een belangrijke bedreiging vormde. De aanleg van dit unieke stukje bos waarin ook plaats is voor allerlei andere plantensoorten uit deze bossen, is dit jaar begonnen.
Wist u dat?
De grootste kustmammoetboom ter wereld groeit in het Sequoia National Park en dat deze 115 meter hoog is met een doorsnede van ruim 11 meter? De boom is zo uniek dat hij de naam ‘Hyperion’ heeft gekregen, dat afgeleid is van het Grieks voor ‘allergrootste’. Deze bomen worden ook wel ‘Redwoods’ genoemd door de kleur van hun hout.
Meer informatie
- Meer over de botanische tuinen in Nederland.
- Meer over Diergaarde Blijdorp.
Tekst: Louwerens- Jan Nederlof, Botanische Afdeling Diergaarde Blijdorp
Foto's: Louwerens- Jan Nederlof; Plantentuin Meise