Bamboe doet denken aan het Verre Oosten en dat paste perfect bij het masterplan van destijds, waarbij de Diergaarde werd ingedeeld in continenten. Rondom Taman Indah, de Maleise Bosrand, het Aziatisch moeras en de Tijgerkreek hebben talloze bamboesoorten aan dat Oosterse gevoel bijgedragen. Ook rondom de Chinese Tuin en de Bergdierenrots zijn bamboesoorten aangeplant, niet zozeer als decor voor een Aziatische sfeer, maar ook om de variatie van deze reuzengrassen onder de aandacht te brengen. Een ander voordeel: bamboe blijft ook in de winter groen.
Grassenfamilie
Bamboe behoort tot de familie van de grassen. Grassen komen werkelijk overal in de wereld voor. Op de uithoeken van de polen, de randen van woestijnen en op onherbergzame eilandjes midden in de Oceaan. Binnen deze familie komen ook tientallen soorten granen voor, die voor de voedselvoorziening van de mens onmisbaar zijn geworden, zoals tarwe, rogge, rijst, mais, haver, gierst en gerst. Bamboe onderscheidt zich van andere grassen door de harde, verhoute stengels (eigenlijk zijn het de halmen). Deze worden ook al duizenden jaren door de mens benut als bouw- en vlechtmateriaal voor bruggen, huizen, meubels en hoofddeksels. Ook in het Savannehuis in Blijdorp is geperst bamboe verwerkt. De stengels zijn dan ook erg geschikt voor deze zaken. Ze zijn sterk, lang, glad, buigzaam en meestal hol. Jonge scheuten zijn bovendien ook een belangrijk voedselgewas, met name in China. Iedere bamboesoort heeft kenmerken en eigenschappen die voor al het bovenstaande bruikbaar zijn. Wist je dat er ruim 1.500 (!) verschillende bamboesoorten zijn beschreven? In Blijdorp zijn vele vierkante meters bamboe aangeplant in ongeveer 25 verschillende soorten, varianten en cultuurvarianten.
Grote variatie
Het determineren van bamboe is niet zo makkelijk als gedacht. Dat komt vooral omdat bamboe al vele honderden jaren in China en Japan wordt gekweekt en op allerlei manieren als productiegewas wordt gebruikt. Hierdoor zijn er vele vormen ontstaan, die maar nauwelijks verschillen van soorten die in het wild voorkomen. Om bamboe goed te kunnen onderscheiden, moeten alle soorten op hun onderlinge en unieke kenmerken worden vergeleken. Voor zo’n grote groep is dat heel lastig. Met name de kenmerken van de bloemetjes (de aren) zijn hiervoor erg doorslaggevend, maar veel bamboesoorten zijn nooit in bloei waargenomen. Daarnaast ontbreken ook bij veel soorten de wilde voorouders van gecultiveerde soorten. Wat naamgeving ook lastig maakt, is dat veel bamboesoorten in China en Japan al namen hadden die later door Westerse botanici zijn aangepast naar de hier gebruikelijke naamgeving. Nog altijd kan het erg lastig zijn om de juiste naam bij een bamboe te vinden. De meeste soorten hebben ook geen Nederlandse naam.
Toch lukt het aardig om de verschillen te ontrafelen van de meest voorkomende soorten. Zowel in de zomer als in de winter hebben de uitgegroeide stengels bijzondere kleuren en tekening, waardoor ruwweg iets over de soort kan worden gezegd. Ook de blaadjes die (in het voorjaar) aan de jonge bamboescheuten zitten, kunnen voor opheldering zorgen.
Wist je dat...
• …veel bamboes maar af en toe in bloei staan? Vaak met lange tussenpozen van 10 tot 120 jaar. Dat doen dan alle individuen van die soort tegelijkertijd! Na de bloei sterven de planten af. Ze verdwijnen uit de tuin of uit het natuurlijke leefgebied. De planten zullen opnieuw uit de gevormde zaden het gebied bevolken. Waarom dit zo is, en wat het voordeel van deze strategie is, is nog niet echt duidelijk.
• …in Blijdorp dagelijks verse ‘eigen kweek’ bamboetakken aan de rode panda’s worden gevoerd? Als er grote hoeveelheden worden gesnoeid of uitgedund, eten de olifanten en gorilla’s er ook graag van mee.
• …niet alle bamboe door de tuin woekert? Je kunt dus ook bamboe in de tuin laten groeien die niet in een speciale wortelwerende constructie hoeft.
• …bamboe niet alleen zorgt voor het verkoelen van de stad en de omgeving, maar ook CO2 wegvangt? Het neemt meer CO2 op en produceert meer zuurstof dan bomen. Zowel de plant, als de wortels, als verwerkte bamboe in bouw, nemen CO2 op. Het is een veelbelovende, duurzame en hernieuwbare grondstof.
Tekst: Louwerens-Jan Nederlof, Diergaarde Blijdorp
Foto's: Hanneke Jelles; Wiert Nieuman; Steven Lek; Wilma Baas