Hennep is een tweehuizige, eenjarige plant die onder ideale omstandigheden wel vier tot zes meter hoog kan worden. De hele plant is kort en ruw behaard. De stengel staat rechtop, is meestal vertakt en kantig. De bladen zijn langgesteeld, meestal tegenoverstaand, handvormig samengesteld en bestaan uit vijf tot zeven, soms negen, deelblaadjes. Die zijn lancetvormig, naar weerszijden versmald en grof gezaagd. De plant bloeit met groenachtige bloemen. De meeldraadbloemen (mannelijk) staan in pluimen en de stamperbloemen (vrouwelijk) staan in de bladoksels in aren. De plant verspreidt een zeer karakteristieke geur. Die zou je kunnen omschrijven als kruidig, bloemig, met toetsen van citrus en dennen.
Geschiedenis
Het gebruik van cannabis heeft vooral in Centraal- en Zuid-Azië een lange voorgeschiedenis. Zo zijn restanten van zaden en bladeren gevonden naast gemummificeerde priesters in China en Egyptische mummies. Cannabis werd duizenden jaren geleden ook gebruikt door de Hindoes uit India en Nepal. Ook in Europa werd cannabis van oudsher verbouwd in medicinale kruidentuinen (onder andere in die van het Muiderslot) ter behandeling van allerlei ziekten en aandoeningen.
De soort werd voor het eerst officieel beschreven door Carl Linnaeus in 1753. Cannabis komt echter al veelvuldig voor in eerdere, zeventiende-eeuwse herbariumboeken. Het Sir Hans Sloane Herbarium van het National History Museum in Londen geeft hier prachtige voorbeelden van. Hans Sloane (1660-1753) was een Schots arts, botanicus en verzamelaar van rariteiten. Hij was tevens grondlegger van het British Museum. In de zeventiende en vroege achttiende eeuw had hij een groot internationaal netwerk waarmee hij planten uitwisselde. Deze planten zijn allemaal terug te vinden in 256 (!) herbariumboeken. Een groot aantal hiervan bevat gedroogde cannabisplanten. Onderstaande afbeelding is uit zijn dertigste boek (‘HS Vol. 30’).
In 1883 komt de plant ook voor in het boek ‘Afbeeldingen en beschrijvingen der voornaamste Handelsplanten’ als een van de 36 gekleurde afbeeldingen getekend door H. Gross, die u net zag.
Gebruik
De latijnse term 'sativa' betekent 'gecultiveerd'. Oorspronkelijk is deze plant afkomstig uit Oost-Azië, maar hij wordt nu over de hele wereld geteeld. Cannabis wordt gebruikt als bron van industriële vezels, zaadolie, voedsel en medicijnen. De plant wordt ook gebruikt als recreatieve drug en voor religieuze en spirituele doeleinden. Het chemische bestanddeel dat een invloed heeft op het menselijk bewustzijn is de stof tetrahydrocannabinol (THC).
Hennepzaadolie bevat twintig procent alfalinoleenzuur en zestig procent linolzuur. Dit zijn essentiële vetzuren (vetzuren die nodig zijn omdat het menselijk lichaam deze niet zelf kan aanmaken). Beide hebben ze een gunstig effect op het cholesterolgehalte. Hennepzaad wordt, al dan niet gepeld, door sommigen beschouwd als 'superfood' en gegeten omwille van de goede vetzuurbalans en het hoogwaardige eiwit.
Toegestaan
Medicinaal gebruik in de vorm van cannabis is in veel landen toegestaan. Medicinale cannabis wordt in Nederland en België in de apotheek alleen verstrekt op doktersrecept. Omdat ernstig zieke patiënten absoluut geen schadelijke stoffen mogen binnenkrijgen, wordt de medicinale cannabis biologisch gekweekt in een laboratoriumomgeving. Het roken van cannabis levert voor zieke patiënten onnodig extra risico op. Daarom wordt medicinale cannabis meestal niet gerookt, maar gedronken in thee of ingenomen met een speciale verdamper.
Er is wetenschappelijk bewijs dat medicinale cannabis helpt bij bepaalde aandoeningen: chronische pijn door bijvoorbeeld aids, kanker of amputatie (fantoompijn), verminderde eetlust en erge misselijkheid door aids of kanker, ernstige spierkrampen of schade aan het ruggenmerg door de ziekte multiple sclerose (MS), het syndroom van Gilles de la Tourette, en de ziekte van Parkinson.
Technische toepassingen
Voor industriële toepassingen wordt altijd een touwvezelvariant gebruikt, dit zijn hennepvariëteiten die niet of nauwelijks THC produceren. Deze hennep wordt al eeuwenlang verwerkt en is van onschatbare waarde geweest voor de papierindustrie, de scheepvaart en de textielproductie. Hennepvezels behoren namelijk tot de langste en sterkste zachte vezels in de plantenwereld. In onze tijd wordt industriële hennep gebruikt voor een veelheid aan producten, van hennepolie en dierenstrooisel tot isolatiemateriaal en yogamatten. De plant levert hennepzaadolie voor gebruik in cosmetica, verf, kunststof, smeermiddelen, vernis en als brandstof.
Papier gemaakt van henneppulp is sterk en flexibel. Stof gemaakt van hennepvezel is ongelofelijk duurzaam en extreem sterk, en is misschien wel de enige natuurlijke textielsoort die sterk genoeg is om te worden gebruikt voor de grote hoofdzeilen van oude zeilschepen. Hennep wordt in woningen gebruikt als grondstof voor vloerisolatie, bouwblokken en plaatmateriaal voor kasten. Wist jij dat deurpanelen van bepaalde series van BMW, Mercedes en Bugatti zijn gemaakt op basis van hennepvezel?
Er wordt momenteel veel onderzoek gedaan naar nieuwe, innovatieve manieren om hennepvezels nog verder te gebruiken. Wie weet wat voor nieuwe producten hennep ons in de toekomst nog gaat leveren...
Meer informatie
- Kijk op Wikipedia voor meer informatie, inclusief de schadelijke gevolgen van het roken van cannabis.
- Plant & insect is het jaarthema 2024 van de samenwerkende botanische tuinen. Jan Jansen van Hortus Nijmegen maakte een mooie presentatie: 'Insecten en andere geleedpotigen in de Hortus Nijmegen', voor een presentatie in het Hortuscafé. Verwonder je over de veelvormigheid.
- Volgens de website van de Nederlandse Vereniging Botanische Tuinen (NVBT) is de vezelvariant aanwezig in de Hortus Alkmaar, Historische Tuin Aalsmeer, Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Botanische Tuin de Kruidhof en het Nederlands Openluchtmuseum. Volgend jaar (2025) zal deze in verband met het gezamenlijke jaarthema van de NVBT, Plant & mens, ook te zien zijn in de zomerbeplanting van Paleis Het Loo.
Tekst: Renske Ek, Paleis Het Loo
Beeld: Renske Ek; Otto Wilhelm Thomé, Flora von Deutschland Österreich und der Schweiz, 1885; Afbeeldingen en beschrijvingen der voornaamste Handelsplanten, 1883; Weense Descurodes; Cannabis-kennisbank industriele hennep