Zwemmen tussen de wolkenkrabbers: hoe gaat Rotterdam met hitte om?

Waar tijdens de hittegolf van 2019 de meeste plekken in Nederland nog onder de 40 graden Celsius bleven, komen we daar in de nabije toekomst waarschijnlijk (ruim) bovenuit. Zelfs 45 graden Celsius is straks mogelijk op een hete dag als de wereld 2 graden Celsius warmer is. Dit blijkt uit een analyse van het KNMI.

Rotterdam heet door hitte-eilandeffect

Ook de stad Rotterdam ontkomt niet aan hitte. Door het stedelijk hitte-eilandeffect is het in het centrum, gemiddeld over de zomer, zo’n 2 graden warmer dan op het platteland. Op zomerse dagen kan het verschil wel oplopen tot 7 of 8 graden Celsius. Dit komt doordat gebouwen, huizen, wegen en stenen veel warmte vasthouden. Veel Rotterdamse huizen warmen snel op. En juist in warme wijken, zoals Feijenoord, hebben veel inwoners geen geld om huis of tuin aan te passen. Warmste wijken zijn vaak ook de armste wijken. 

Niet lullen maar poetsen: Rotterdams WeerWoord tegen hitte

Tara van Iersel is de trekker van Rotterdams WeerWoord, een programma van waterschappen, een waterbedrijf en de gemeente. Zij passen samen met bewoners de stad aan aan klimaatverandering. Tara trekt dit programma waar het gaat om hitte. “Rotterdams WeerWoord gaat niet alleen over acute maatregelen tijdens een hittegolf. Daar is het Rotterdams Hitteplan voor. Het Rotterdams WeerWoord gaat ook over langetermijnmaatregelen, zoals het vergroenen van de stad, om hitte tegen te gaan. Bewoners vragen ook om actie. Dat hoor ik via mijn collega’s die in de wijken werken.”

Gemeente Rotterdam zet koele plekken op de kaart

Tara staat er niet alleen voor. Eduard Schoor werkt vanuit adviesbureau IBR (Ingenieursbureau gemeente Rotterdam) aan maatregelen tegen hitte. “Rotterdams WeerWoord heeft een programma opgesteld met handvatten voor alle stadsmakers. Daarin staat welke klimaatopgaven het meest urgent zijn en waar de grootste kansen liggen”, zegt Eduard. Eén van de eerste acties was het in kaart brengen van koele plekken voor bewoners. “Dit jaar publiceerden we zo’n koele kaart op de website van Rotterdams WeerWoord.”

Wat zijn koele plekken?

Tara: “We maakten een lijst met plekken met meer dan tweehonderd vierkante meter aaneengesloten schaduw. Dat is namelijk een criterium uit het rapport 'De hittebestendige stad' (pdf: 5 MB). Ook checkten we of de gevoelstemperatuur (PET) onder de 35 graden Celsius lag op een hete zomermiddag, zoals 1 juli 2015 – dat bleek overal zo te zijn. We namen ook de beleving van de plek mee, of het er fijn vertoeven is. Een adviesbureau heeft dat ingeschat na een tour door alle wijken.”

Eduard vult aan: “We werken nog aan verbeteringen, bijvoorbeeld door te kijken of je ook echt in de schaduw kan zitten. Want als de bankjes precies in de zon staan, is het niet echt een koele plek. Tenzij je in het gras wilt zitten.”

Vijf sterrenpark op Katendrecht

De koele buitenplekken zijn aangegeven met lichtblauwe pinnetjes. Als je op een pinnetje klikt, kun je de plek één tot vijf sterren geven. Tara: “Mensen zijn het regelmatig niet eens met onze plekken, maar onderling zijn ze het vaak ook niet eens.” Best lastig dus, koele plekken definiëren. Op de kaart staan overigens ook koele binnenplekken zoals kerken (donkerblauw), en drinkwaterpunten (rood).

Nog lang niet alle koele plekken zijn beoordeeld door bewoners. Maar als we inzoomen op Katendrecht, zien we dat zowel het Buizen- als het Kaappark vijf sterren kregen. De Veerlaan, met maar één ster, kun je beter links laten liggen. 

Schaduwdoeken en stadsstrand

Rotterdam houdt het niet bij deze kaart. De stad werkt ook aan meer koele plekken. Tara: “Bewoners rondom het Ammersooise plein, vlakbij het centrum, wilden ook buiten kunnen zitten. We zorgden voor schaduwdoeken waar bewoners onder kunnen zitten.” Eduard: “We haken ook aan bij zeven Rotterdamse stadsprojecten. Zo wordt een deel van de Rijnhaven gedempt. Daar komen woningen, een groot park en er is een stadsstrand in de maak.”

Deze zomer konden inwoners al zwemmen vanaf een groot ponton aan de Antoine Platekade met een grasveld en bomen. Het staat nog niet op de kaart, maar verdient vast veel sterren, met dat uitzicht op de wolkenkrabbers!

Nieuwe Atlaskaart: schaduwrijke fiets- en wandelroutes

Ook Atlas Leefomgeving brengt hitte en koelte in kaart. Neem de nieuwe kaart van schaduw op fiets- en wandelroutes. Je ziet daarop een wirwar van groene en bruine paadjes. De groene paden zijn schaduwrijk en hebben meer dan veertig procent schaduw. Dat is ook een richtlijn uit het rapport 'De hittebestendige stad', zodat essentiële functies (winkels, gemeentehuis, et cetera) voor iedereen bereikbaar blijven. Bruine paden zijn schaduwarm. Knoop de groene paden aan elkaar om een verkoelende fiets- of wandelroute te ontwerpen.

Wil je een groene, schaduwrijke fiets- of wandelroute ontwerpen? In het kaartverhaal 'Schaduw op fiets- en wandelpaden' met groen versus grijze schaduw (bomen of gebouwen) kun je zien of de schaduw afkomstig is van bomen of gebouwen. Scroll op de website naar beneden naar het gedeelte over groene en grijze schaduw. 

Zoektocht naar koelte even op pauze, maar werk gaat door

Voorlopig hoeven we waarschijnlijk geen koelte meer te zoeken, maar Eduard en Tara werken door om hitte te bestrijden. En het goede nieuws is: Rotterdam wordt door de aanpassingen het hele jaar door mooier en fijner om in te wonen.

Meer informatie

• Bekijk op de website Heet hè! het toneelstuk van Ouwe Rotten om ouderen tips te geven zonder betuttelend te zijn (duur 10 minuten).
• Neem ook eens een kijkje op de Atlaspagina Hitte.
• Hoe gingen onze voorouders met hitte om? | Atlas Leefomgeving.
• Heet, heter, heetst. Hoe houd jij het koel? | Atlas Leefomgeving.
• In september mag je alvast één keer op het stadsstrand in de Rijnhaven | In de buurt Rotterdam.

Tekst: Dieneke Bijkerk-Schram, Atlas Leefomgeving
Beeld: Stéphanie Wesselink; Rotterdams WeerWoord; Erik Fecken; In de buurt Rotterdam
Kaarten: Atlas Leefomgeving