Duinmaskerbij ontmaskerd in Noord-Holland

Verscholen achter een maskertje

Maskerbijen zijn kleine, grotendeels zwarte, vrijwel kale bijtjes. De mannetjes van de meeste soorten verschuilen zich achter een geel ‘maskertje’ op het gezicht. Zo ook het mannetje van de duinmaskerbij. Ook in figuurlijk opzicht verschool de duinmaskerbij zich lange tijd. De soort werd slechts zo nu en dan gevonden en over de precieze leefgewoonten was weinig bekend. Zo was er bijvoorbeeld niets bekend over de nestelplekken van deze bij. Wel was duidelijk dat het een zeldzaamheid is en dat hij op de Rode Lijst van bedreigde bijensoorten staat. Aanleiding genoeg voor de provincie Noord-Holland om eens te laten uitzoeken waar in de Noord-Hollandse duinen de duinmaskerbij voorkomt en welke eisen de soort aan zijn omgeving stelt. Het is één van de vijf bijensoorten op de doelsoortenlijst van een programma voor actieve soortenbescherming in deze provincie. Voor de overige vier bijensoorten vond reeds in 2022 een project plaats op Texel.

Heel specifieke plekjes

Alle vindplaatsen van de duinmaskerbij in Noord-Holland liggen in een strook van een kilometer breed vanaf het strand, vaak niet ver achter de zeereep. In deze smalle strook zijn het plekken met zonbeschenen, kaal en stuivend zand waar de duinmaskerbij vertoeft. Op deze plekken moeten veel bloemen zijn. In de Noord-Hollandse duinen zijn vooral muurpeper, wilde reseda en dauwbraam door de bij geliefd.

Daarnaast heeft de duinmaskerbij nestelplekjes nodig. Tijdens het onderzoek in 2023 bleek dat de vrouwtjes hiervoor gebruikmaken van kleine stukjes dood hout op het kale zand, zoals dode duindoornwortels en afgebroken takjes. Plekken met kaal, stuivend zand zijn relatief veel aanwezig in de duinen achter de zeereep, maar op de meeste hiervan zijn één of beide van bovengenoemde vereisten (veel bloemen en dode stukjes hout) niet aanwezig. Hierdoor is de duinmaskerbij slechts op enkele plekjes te vinden.

Bescherming en beheer

De combinatie van de grote zeldzaamheid en een vermoedelijke afname van de populaties maakt dat de duinmaskerbij als bedreigd te boek staat. Vanuit deze gedachte is het wenselijk dat er in het duinbeheer rekening gehouden wordt met deze bijensoort. De huidige vindplaatsen zouden moeten worden ontzien bij de uitvoer van grootschalige maatregelen. Tegelijkertijd is het goed om enige dynamiek in de vorm van stuivend zand op deze plaatsen toe te staan of te stimuleren, bijvoorbeeld door het bevorderen van recreatie door wandelaars. Stuivend zand zorgt niet alleen voor kale plekken die goed opwarmen in de zon, maar ook voor aanvoer van nutriënten, wat de bloemrijkdom kan stimuleren. Andere bedreigde insectensoorten die mogelijk profiteren van maatregelen ten gunste van de duinmaskerbij zijn de duingroefbij, de aardbeivlinder, de kleine parelmoervlinder, de heivlinder en de duinviooltjesmot. De duinmaskerbij verschilt echter van al deze insecten in zijn behoefte aan kleine stukjes dood hout op het warme duinzand in verband met de nestelwijze. Met dit specifieke aspect zou nadrukkelijk rekening gehouden moeten worden.

Meer informatie

• De resultaten van het project rond de duinmaskerbij zijn uitgebreid beschreven in de rapportage De duinmaskerbij
  in Noord-Holland (pdf: 11,1 MB) van EIS Kenniscentrum Insecten.

Tekst: Menno Reemer, EIS Kenniscentrum Insecten m.m.v. Koosje Lever, Provincie Noord-Holland
Beeld: Menno Reemer; EIS Kenniscentrum Insecten