Texel als toevluchtsoord voor bedreigde bijen

Een beheeradvies voor vier bedreigde bijensoorten op Texel, dat stelde de Provincie Noord-Holland zich ten doel in de afgelopen twee jaar. Van deze vier soorten vertoeft een groot deel van de totale Nederlandse populatie op dit Waddeneiland. In het kader van dit project is de Texelse verspreiding van de soorten in kaart gebracht en zijn de eisen die zij aan hun omgeving stellen onderzocht. Op welke plekken nestelen de bijen en van welke bloemen verzamelen zij stuifmeel? Op basis van de resultaten van dit veldonderzoek is ingeschat in hoeverre deze bijen op Texel in hun voortbestaan worden bedreigd. Ook zijn maatregelen op een rij gezet die kunnen helpen om de Texelse populaties veilig te stellen. Lees hieronder de portretten van de vier bijensoorten, plus de vijfde ‘bonussoort’: de waddenviltbij.

Gewone langhoornbij

De mannetjes vallen met hun enorm lange antennen behoorlijk op. Op Texel zijn ze te vinden op dijken. Daar vliegen ze snel over het gras op zoek naar de vrouwtjes, die minder lange antennen hebben. Vrouwtjes graven hun nesten in de dijken en verzamelen stuifmeel van vlinderbloemen zoals klavers, rolklavers, wikkes en veldlathyrus. De gewone langhoornbij blijkt op Texel op verschillende dijken voor te komen, plaatselijk in hoog aantal. De populatie lijkt niet acuut bedreigd, maar is wel zeer geïsoleerd van andere Nederlandse vindplaatsen, waarvan de dichtstbijzijnde in de omgeving van Nijmegen liggen. Om die reden kan deze bij op Texel dus wel wat aandacht gebruiken. Gelukkig zijn er in het maaibeheer van de dijken, maar ook bijvoorbeeld bij de inzaai van bloemrijke akkerranden, verschillende maatregelen denkbaar die de gewone langhoornbij kunnen helpen.

Texelse zandbij

Nee, de Texelse zandbij komt niet alleen op Texel voor, maar veel scheelt het niet. In Nederland is de soort verder alleen te vinden in Limburg en op één plek in het Gelderse rivierengebied. Alle reden dus om zuinig te zijn op de Texelse populatie. Deze blijkt bovendien in hoge mate gebonden aan een typisch Texels landschapselement: de tuinwallen (‘tuunwallen’ op z’n Texels). In deze walletjes, bestaande uit opeengestapelde plaggen van de lemige bodem, graven de vrouwtjes hun nesten. Deze bevoorraden ze met stuifmeel van gele composieten, op Texel met name biggenkruid, klein streepzaad en muizenoor. De Texelse populatie van deze zandbij floreert nog op verschillende plekken op het eiland, met duidelijke concentraties op de Hoge Berg en in en om het dorp Oost. Door in het maai- en begrazingsbeheer op en rond de tuinwallen rekening te houden met de Texelse zandbij, kan deze soort het hier waarschijnlijk nog lang uithouden.

IJszijdebij en waddenviltbij

De verrassing was groot toen in 2021, bij aanvang van het project, de waddenviltbij werd teruggevonden op Texel. De laatste waarneming van deze soort was namelijk al dertig jaar oud. Voor het Texelse project was deze vondst heel relevant, want de waddenviltbij is een koekoeksbij, die haar eitjes legt in de nesten van de ijszijdebij (één van de vier projectsoorten). Daarmee hadden we er dus automatisch een projectsoort bij.

Met de ijszijdebij (en dus ook met de waddenviltbij) lijkt het er niet al te best voor te staan op Texel. Het lukte in 2021 en 2022 maar op twee plekken om de soort te vinden, beide plekken liggen in schraal en droog, maar bloemrijk duingebied. Ondanks zoekpogingen op vergelijkbare plekken, werden nergens anders ijszijdebijen gevonden. Deze plekken verdienen dus bescherming en zorgvuldig beheer. Ze liggen in gebied waar ook andere bedreigde duinsoorten voorkomen, zoals de tapuit en de grote parelmoervlinder. Het moet mogelijk zijn om deze gebieden zo te beheren dat al deze soorten ervan profiteren. 

Moshommel

Landelijk is de moshommel zeldzaam, maar op Texel komt hij over het hele eiland vrij gewoon voor. Blijkbaar kunnen moshommels op Texel nog genoeg nestelplekken vinden tussen opgehoopt gras en mos op vochtige plekken. Zulke plekken komen op Texel onder andere voor op extensief beheerde dijken. Voor de stuifmeelvoorziening zijn vlinderbloemen als (rol)klavers en wikke van belang, evenals paardenbloemen in het voorjaar en een hele reeks andere bloemen. Deze soort kan profiteren van extensief en gefaseerd maai- en begrazingsbeheer.

Hoe verder?

In de rapportage over dit project zijn alle resultaten beschreven en worden aanbevelingen gegeven voor beheer. Er zijn zowel soortspecifieke maatregelen als maatregelen die meer voor de verschillende leefgebieden gelden. Hier hebben naast de vier bijensoorten nog meer planten en dieren voordeel van. De maatregelen zijn besproken met de beheerders en wij gaan ervan uit dat zij hiermee aan de slag gaan. De rapportage bevat ook adviezen voor monitoring van de soorten. De mogelijkheden hiervoor worden nog verder onderzocht.

Meer informatie

• Download hier de rapportage (13,7 MB).

Tekst en foto’s: Menno Reemer, EIS Kenniscentrum Insecten m.m.v. Koosje Lever, Provincie Noord-Holland