Brand en droogte in het Amazonegebied leiden tot veerkrachtige soorten

Dat is de conclusie van een nieuw artikel in het wetenschappelijke tijdschrift People and Nature van onderzoekers aan de Universiteit van Amsterdam Crystal McMichael en William Gosling.

De veerkracht van bossen wordt behalve door regionale verschillen in klimaat, bodem en bodemwater en een diversiteit in types leefomgeving, waarschijnlijk ook bepaald door ‘ecologische erfenissen’ op lokale schaal. Sinds de menselijke bewoning in het Amazonegebied zo'n 6000 jaar geleden sterk toenam, hebben tropische bossen te maken gehad met brand, landbouw of toe- of afname van plantensoorten.

In bepaalde gevallen kan dat hebben geleid tot een lokale verschuiving naar plantensoorten met eigenschappen die hen beter bestand maken tegen bosbranden en droogte. In zulke veerkrachtige bossen komen tegenwoordig na verstoring de ecosysteemfuncties sneller weer terug.

Bomen van honderden jaren oud

Met hun nieuwe onderzoeksconcept pakken de auteurs het urgente probleem aan van de menselijke impact op de ontbossing in de Amazone. "We kunnen droogte en bosbranden niet stoppen. Door klimaatverandering nemen ze alleen maar toe", zegt Crystal McMichael, universitair hoofddocent paleo-ecologie en landschapsecologie aan het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED) van de Universiteit van Amsterdam. "We willen daarom een nieuwe methode ontwikkelen om veerkracht te beoordelen."

Hoewel het bestuderen van biodiversiteitsverlies meestal neerkomt op vergelijkingen in soortensamenstellingen gedurende de afgelopen decennia, is het nieuwe onderzoeksconcept erop gericht om veranderingen op de lange termijn te vinden. William Gosling, hoogleraar paleo-ecologie en biogeografie aan het IBED, legt uit waarom. "Een boom in de Amazone heeft een levensduur van enkele honderden jaren. Ecosystemen zijn er zelfs duizenden jaren oud. We moeten een veel beter begrip hebben van tijdschalen om de ontwikkeling van zulke ecosystemen te kunnen bestuderen."

Prioriteit geven aan gebieden die gered kunnen worden

Om dat doel te bereiken, stellen McMichael en Gosling, die samenwerkten met wetenschappers van het Florida Institute of Technology en de Universiteit van Valencia, voor om remote sensing te gebruiken. McMichael: "Met behulp van bijvoorbeeld satellietbeelden kun je kijken naar de verandering van pixels voor en na droogte en daar modellen van maken. Door de mens veroorzaakte verschuivingen in soortensamenstelling en functionele eigenschappen in het verleden, tot wel 500 jaar geleden, kunnen de veerkracht van de huidige bossen hebben vergroot. We verwachten daarom meer veerkracht in gebieden die de afgelopen honderden jaren door mensen zijn veranderd."

Dat zijn de gebieden precies die volgens McMichael en Gosling specifieke aandacht zouden moeten krijgen bij bosbehoud. Gosling: "De resultaten die we van onze studie verwachten, zullen het voor overheden mogelijk maken om prioriteit te geven aan gebieden die gered kunnen worden."

Tekst: IBED
Foto's: Mark Bush