Blog: Zwarte zaterdag naar Zweden?

Terwijl ik dit schrijf, roffelt de regen op mijn platte dak. Ik kom net terug van een wandeling met mijn hond in de uiterwaarden van de Waal bij Nijmegen en mijn regenjas hangt te drogen in de gang. Het regent, het waait en het is fris buiten. Als ik de krant opensla lijkt het alsof half Europa in brand staat en de andere helft geteisterd wordt door extreme onweersbuien met hageltennisballen. Maar hier in Nederland hebben we de laatste weken een goede oude kwakkelzomer. Het grondwatertekort is bijna opgelost, las ik in de krant. En dat is dan weer positief nieuws tussen alle klimaatwaarschuwingen.

Je zou bijna moedeloos van worden van alle klimaatrampen die gebeuren. Geen dag gaat voorbij of de effecten van de klimaatcrisis worden beschreven. Het lijkt sneller te gaan dan wetenschappers voor mogelijk hielden. 'Racen we met zijn allen op de afgrond af, of zijn we al aan het vallen?' Dat gaat er door me heen. Het zijn geen helpende gedachten en ze motiveren me niet.

Werken aan oplossingen

Dit is precies waar de kersverse IPCC-voorzitter Bart van den Hurk van Deltares op doelt in zijn interview in van deze week. “Klimaatexperts moeten niet te alarmistisch doen en ook praten over oplossingen,” zegt hij. En ik voel me aangesproken, als Expert Natuurlijke klimaatoplossingen werk ik juist aan mogelijkheden om mensen te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering door de aanleg van meer natuur. Ik ben het ook volmondig met Bart van den Hurk eens.

Fatalisme motiveert niet. Het leidt tot verlamming en demotivatie en dat is het laatste dat we kunnen gebruiken. Laten we juist nu samen de schouders eronder zetten. De natuur is veerkrachtig en redt zich uiteindelijk wel, maar kan dus ook ons redden. Laten we samen kijken hoe we natuurlijke processen, soms ook in combinatie met techniek, in kunnen zetten voor een leefbare wereld.

Mangroves als kustbescherming

Deltares is een van de topinsitituten van de wereld als het gaat om werken met natuur en techniek. Sinds begin dit jaar werkt het Wereld Natuur Fonds officieel samen met Deltares. Samen met topwetenschappers kijken we welke natuurlijke oplossingen voorhanden zijn en hoe die werkelijkheid kunnen worden.

Kusten beschermen met herstel van mangrovebossen bijvoorbeeld is een beproefde methode om schade door tyfoons en tsunami’s te beperken. Deze kustbossen dempen golven en vormen een beschermende buffer voor de kusten van landen in de Koraaldriehoek, zoals de Filippijnen en Indonesië. De wortelstelsels houden sediment vast zodat land kan meegroeien met zeespiegelstijging. Als bonus slaan mangrovebossen ook nog eens minimaal vijf keer meer CO₂ op dan bossen op land.

Sponswerking van onze bodem

Een andere oplossing is het herstellen van de sponswerking van het landschap. De overstromingen in juli 2021 in Duitsland, België en Limburg hebben laten zien dat dijken alleen niet meer genoeg zijn. Door het water te vertragen en zoveel mogelijk te laten infiltreren in de bodem waar de regen valt, kunnen we hoge piekafvoeren met desastreuze gevolgen dempen.

Dit is op veel plekken toepasbaar, maar dan moeten we het watermanagement – dat nu vooral gericht is op afvoeren van water – anders gaan doen. Ook bebouwd gebied kun je als spons gaan inrichten: tegels uit de tuin, sedumbeplanting op daken, regenwater laten infiltreren. Laten we in plaats van praten over hoe erg het is, allemaal dit soort maatregelen doorvoeren.

Veiliger leven langs de rivier

Veel van deze nature-based solutions vereisen menselijk ingrijpen en vaak ook in combinatie met technische oplossingen. In Nederland hebben we de rivieren de afgelopen decennia meer ruimte gegeven – dit maakt ons landje veiliger want hierdoor kan er meer water door de uiterwaarden stromen. Ook is het landschap aantrekkelijker geworden, met meer riviernatuur. Maar nog steeds hebben we ook die dijken nodig, zonder dijken zou ik zelfs niet kunnen wonen waar ik nu woon, achter de dijk bij Nijmegen.

Focus op hoop en op oplossingen

Door dit soort oplossingen te agenderen en ook zelf te initiëren willen we bij WWF anderen inspireren hetzelfde te doen. Geen fatalisme, maar een balans tussen waarschuwen en optimisme, want zonder hoop hebben we geen toekomst.

Toch ben ik blij dat ik dit jaar niet op vakantie naar Zuid-Europa ga. Zoals ook veel diersoorten door klimaatverandering richting het noorden trekken, vertrek ik aanstaande zaterdag met mijn gezin met de boot vanuit IJmuiden naar Schotland. Lekker wandelen in de ruige Schotse natuur. Het weerbeeld is niet erg zomers: 16 graden, wolken en regen. Maar dat altijd nog liever dan vluchten voor branden, of hagelstenen door de voorruit.

Ik heb ook al bedacht waar ik volgend jaar naartoe ga: Zweden of Noorwegen. Als ik om me heen rondvraag, denk ik dat het wel eens druk kan gaan worden richting het noorden. Misschien hebben we over een paar jaar zelfs een zwarte zaterdag naar Zweden?

Tekst: Merijn Houge, WWF Nederland
Foto's: Tim Laman, naturepl.com /WWF; WWF