Populierenvuurzwam ontmaskerd als echte duinsoort

Het determineren van vuurzwammen is minder gemakkelijk dan gedacht. In dit geval bleek het te gaan om de Populierenvuurzwam (Phellinus populicola). Een interessante soort die vrijwel uitsluitend in de duinen voorkomt. Nog niet zo lang geleden werd deze soort nog voor een andere soort aangezien. Daar is door microscopisch onderzoek en DNA-analyse een eind aan gekomen.

Niet dat je daar in het veld veel aan hebt, maar daardoor weet je zeker dat het geen Echte vuurzwam betreft, een soort waar hij heel gemakkelijk mee wordt verward. De overeenkomsten zijn groot. De Populierenvuurzwam is een soort van een groter soortencomplex waartoe in ons land ook de Echte vuurzwam (Phellinus igniarius), de Espenvuurzwam (Phellinus tremulae) en de Boomgaardvuurzwam (Phellinus tuberculosus) behoort. De aangetroffen Populierenvuurzwam is pas in 1975 door de mycoloog Niemela als aparte soort onderscheiden.

Microscopische determinatie afdoende?

Dankzij moleculair onderzoek is de taxonomische status van deze en andere genoemde vuurzwamsoorten bevestigd. Wat opvalt is dat de soorten van het complex in sterke mate afhankelijk zijn van bepaalde boomsoorten. Dat helpt natuurlijk bij de determinatie in het veld. De Populierenvuurzwam en de Espenvuurzwam zijn de enige grote vuurzwammen op Populier. De Espenvuurzwam is slechts bekend van twee vondsten in Nederland en wel uit Udenhout (2003) en Aerdenhout (2017). Gelet op de meerjarige hoeden is het aannemelijk dat het een zeldzame soort is. Deze hoeden groeien op een kenmerkende wijze op of dichtbij de stam, vaak onderaan dode takken aan levende bomen.

Er zijn bij deze twee soorten ook nog enige microscopische verschillen op te merken. Zo lopen de hoedhuid-hyfen bij de Espenvuurzwam evenwijdig, terwijl ze bij de Populierenvuurzwam vervlochten zijn. De Echte vuurzwam is veel meer gebonden aan Wilg, maar komt incidenteel ook op andere boomsoorten voor. Hoeden van de Echte vuurzwam hebben een minder duidelijke halfcirkelvormige hoed. Een duidelijker verschil is er microscopisch te zien. In de buisjes van beide op elkaar lijkende soorten zijn setae aanwezig. Dit zijn bruine dikwandige cellen die bij de Echte vuurzwam stomp zijn. Bij de Populierenvuurzwam zijn deze setae scherp als doornen en soms beschadigd. De hoeden groeien uit oude wondplekken ('necrotic depressions') aan levende bomen, maar blijven na het omzagen of anderszins omvallen van de boom doorgroeien. Met deze informatie is een Populierenvuurzwam duidelijk genoeg te herkennen. Hierdoor is de Populierenvuurzwam nu beter bekend als typische duinsoort.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging 
Foto’s: Crick Schuit; Martijn Oud