Is de Blauwe korstzwam in vier jaar tijd sterk toegenomen?

De Blauwe korstzwam (Terana coerulea) is al vanaf 1974 uit Nederland bekend. Het is een korstzwam die in mediterrane streken algemeen voorkomt. Een warmer klimaat in Nederland zou deze soort dus goed uitkomen en dat klopt gezien de toename op de verspreidingskaartjes, maar is dat ook zo of zijn er andere ook oorzaken.

De Blauwe korstzwam stond in 1989 nog in de categorie 'Bedreigd' op de Rode Lijst, hoofdzakelijk vanwege zijn grote zeldzaamheid. Tegenwoordig is het nog steeds een Rode Lijst-soort maar nu in de categorie 'Kwetsbaar'. Vooral de laatste vier jaar is de Blauwe korstzwam toegenomen, tenminste zo lijkt het! In het begin van de jaren zeventig was de soort onbetwist zeer zeldzaam. In februari 2018 gaf het verspreidingskaartje van de Blauwe korstzwam nog 52 atlasblokken aan. Deze week staat de teller zelfs op 102 atlasblokken. Dat betekent bijna een verdubbeling in vier jaar tijd, tenminste zo lijkt het. Er zijn verschillende redenen aan te voeren waardoor deze toename heeft plaatsgevonden. Waarschijnlijk komt het vooral door een toename van het aantal waarnemers.

Oorzaak is de coronapandemie die nu al twee jaar voortduurt. Tijdens de verschillende lockdowns werd geadviseerd om naar buiten te gaan en dat deed het Nederlandse volk dan ook massaal. Er werd vooral gewandeld, want wat moest je anders? Er werd uitgeweken naar allerlei soorten groengebieden. Dat is natuurlijk prachtig want de natuur kan wel wat aandacht (en hulp) gebruiken. Het aantal leden bij veel natuurclubs en -verenigingen nam daardoor behoorlijk toe.

Lockdowns

Tijdens de lockdowns trokken veel meer mensen dan normaal eropuit de natuur in. Dat resulteerde uiteraard in een toename van waarnemingen. Veel gemakkelijk herkenbare soorten werden ook door dagjesmensen genoteerd en doorgegeven. Soms leek het wel alsof er wandeltochten waren georganiseerd, maar bij navraag waren het toch allemaal individuen die ongeorganiseerd op pad waren. Op een bijzondere wasplatendijk, waarvan de locatie aan een breed publiek was doorgegeven, leek het op 20 november wel de Kalverstraat in Amsterdam. In de natuurgebieden trof je hele complete gezinnen die in lange rijen achter elkaar op de wandelpaden een frisse neus aan het halen waren. Ook bij paddenstoelenexcursies was het drukker door de hoge opkomst van excursiedeelnemers.

Daarbij wekt een intens blauwe Blauwe korstzwam nogal wat verbazing op. Als je deze korstzwam voor het eerst ziet, komt de naam vanzelf boven borrelen. Met behulp van een eenvoudig paddenstoelenboek zijn dergelijke soorten gemakkelijk te determineren. De gemakkelijk in het veld herkenbare Blauwe korstzwam wordt maar zelden microscopisch nagecheckt. Dat gebeurt over het algemeen met alle paddenstoelen die je in het veld kunt verwarren met andere soorten, de zogenaamde 'lookalikes'. Er zijn diverse voorbeelden te noemen van soorten die je in het veld niet van elkaar kunt onderscheiden. De Blauwe korstzwam, uitgezonderd oude verkleurde exemplaren, wordt wel in het veld benoemd en door de zeldzaam mooie kobaltblauwe kleur heel vaak gefotografeerd als extra bewijs.

Blauwe korstzwammen kunnen meer dan tien centimeter groot worden. Door hun opvallende kenmerken is microscopische controle niet strikt noodzakelijk. Een goed paddenstoelenboek met afbeeldingen volstaat. Juist door het grotere aantal beginnende waarnemers werden er meer Blauwe korstzwammen doorgegeven en daadwerkelijk gevalideerd. Ondanks het algemene voorkomen in het zuiden van Europa komt de Blauwe korstzwam in Nederland vooral tijdens het winterhalfjaar voor. Dat is wat tegenstrijdig voor een soort die vooral in Zuid-Europa te vinden is. Volgens de literatuur komt de Blauwe korstzwam wereldwijd voor (kosmopolitisch).

Meer informatie

• Natuurbericht uit 2018 over de Blauwe korstzwam

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Piet Brouwer
Kaarten: NDFF Verspreidingsatlas