Sociale bijen
Hommels zijn sociale bijen. Net als honingbijen vormen ze een volk, maar dan met veel minder individuen, hooguit enkele honderden. Nadat de koningin een plek voor het nest gevonden heeft, legt ze de eerste eitjes. De larven die hieruit komen, brengt ze zelf groot en worden de eerste werksters. De koningin legt na het verschijnen van de eerste werksters alleen nog eitjes en laat het verzamelen van voedsel en de zorg voor het broed aan de werksters over. Later in het jaar komen mannetjes en de nieuwe koninginnen uit de eitjes. Dit proces duurt enkele maanden. Om zover te komen is het niet alleen belangrijk dat de genoemde voorjaarsbloeiers er zijn. Tijdens de hele levensduur van het volk moet er voortdurend voldoende stuifmeel (voor de larven) en nectar beschikbaar zijn op afzienbare afstand van het nest. Alleen dan lukt het om de nieuwe generatie groot te brengen.
Veel hommels bedreigd
Tweederde van de Nederlandse hommelsoorten zijn bedreigd, en staan op de Nederlandse Rode Lijst uit 2018. Een deel hiervan is zelfs al verdwenen uit Nederland. Enkele bedreigde soorten hebben nog maar een zeer beperkte verspreiding. Zo komt de heidehommel alleen nog voor op enkele heidevelden in Drenthe, Friesland en Overijssel. De zandhommel is beperkt tot de Biesbosch en de omgeving van het Haringvliet. Deze schaarse hommelsoorten hebben vaak niet alleen tijdens het hele vliegseizoen bloeiende planten nodig. Ze hebben ook een duidelijke voorkeur voor bepaalde plantensoorten. Onder andere klavers spelen vaak een belangrijke rol. Het sterk veranderde landschap en de afgenomen beschikbaarheid van deze planten hebben bijgedragen aan de afname van deze hommelsoorten in Nederland.
| Iedere week staat een plant, dier of schimmel centraal in De week van de… Het is een initiatief van SoortenNL, hét kennisnetwerk voor wilde planten en dieren van Nederland. Een netwerk van organisaties die toegepast onderzoek doen en natuurgegevens verzamelen met hulp van duizenden vrijwilligers voor de bescherming van soorten en hun leefgebieden. Met die gegevens ontwikkelen we kennis over de staat van de natuur en verbeteren we beheer, beleid en betrokkenheid. |
Meetnet hommels: tellers gezocht
Om een beeld te krijgen van de aantalsontwikkelingen van hommels in Nederland is vijf jaar geleden het Meetnet Hommels gestart. Binnen dit meetnet tellen meer dan 400 vrijwilligers in heel Nederland op een gestandaardiseerde manier de hommels die ze tegenkomen op een vaste telroute van 350 tot 1000 meter lengte. Iedereen die graag naar hommels kijkt kan meedoen. Tellers met een basale tot goede kennis van hommels, tellen de hommels per soort. Mensen die de herkenning nog moeilijk vinden, tellen alleen de aantallen hommels, maar met de mogelijkheid om de herkenning beter te leren en uiteindelijk ook de soorten te tellen. Voorwaarde is de mogelijkheid om ten minste één keer per maand tussen maart en september tijdens goed hommelweer een half uurtje vrij te maken voor een telling, op een plek bij u in de buurt. Nieuwe tellers zijn van harte welkom. We zoeken dit jaar ook extra mensen in gebieden waar de schaarse hommelsoorten voorkomen: zandhommel, moshommel, heidehommel en grashommel. Meer informatie is hier te vinden en aanmelden kan via deze email-link.
Hommels herkennen
In het najaar van 2022 is een mooie nieuwe determinatiegids voor hommels verschenen, waarmee alle hommelsoorten van Nederland kunnen worden herkend. Een deel van de gids geeft informatie voor beginners en fotografen; een ander deel is voor meer gevorderde hommelkijkers. Voor wie eerst eens de kat uit de boom wil kijken, is er ook een handig basisgidsje te vinden op de website van EIS Kenniscentrum Insecten.
Tekst: Johan van ’t Bosch en Marja van der Veen, EIS Kenniscentrum Insecten en SoortenNL
Beeld: Kars Veling; Johan van’t Bosch; De Vlinderstichting; EIS Kenniscentrum Insecten