Natuur op de stoep: langbladige druifhyacint

Ik voel het begin van de lente, ook al is het koud. Steeds vaker kijk ik op naar een strakblauwe lucht en voel ik de warme zon op mijn gezicht. De planten weten het ook. Ze luiden de lente in met hun bloemen. Veel van die planten kan je kopen, maar ze groeien ook gratis op de stoep! Het gewoon sneeuwklokje, de boerenkrokus, blauwe druifjes en het maarts viooltje komen door bijna heel Nederland in het wild voor. 

Look-a-like

Blauwe druifjes hebben een bedrieglijke look-a-like die veel vaker in het wild voorkomt. De bloemen van het blauwe druifje zijn net een omgekeerde tros met blauwe druiven in miniatuur. Ze bloeien uitbundig in opvallende groepen, hebben een fel blauwe kleur en bloeien elk jaar in een specifiek seizoen. Ze voldoen aan de perfecte formule voor het creëren van een alom bekende plant. Daardoor is de naam van deze plant makkelijk te onthouden. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld ook voor het bekende sneeuwklokje. Jammer dat de meeste planten die wij aanzien voor blauwe druifjes, dat vaak helemaal niet zijn. Het zijn langbladige druifhyacinten, maar helaas is dat een veel langere en lichtelijk ongeïnspireerde naam. Die onthoudt dus echt bijna niemand en iedereen blijft dan ook beide planten blauwe druifjes noemen. Toch is het goed dat veelvoorkomende planten allemaal een eigen naam krijgen. Zelfs als de meeste mensen die niet altijd onthouden.

Nuttige nauwkeurige namen

Het is belangrijk dat professionals in de plantenwereld goed met elkaar kunnen communiceren over de planten waarmee ze werken. Een zomereik is niet hetzelfde als een wintereik en zo is een blauw druifje (Muscari botryoides) ook niet hetzelfde als een langbladige druifhyacint (Muscari armeniacum). Onderzoekers beslissen op internationale congressen over de wetenschappelijke namen van alle soorten planten. Hier worden ook vaak de Nederlandse namen van planten gebruikt, maar niet iedere plant heeft zo’n Nederlandse naam. De Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen (NVBT) en Naktuinbouw (kwaliteitsdienst voor tuinbouwteeltmateriaal), publiceerden daarom in 2020 de eerste standaardlijst met Nederlandse namen van cultuurplanten, samen met vier andere organisaties. Zo krijgen bijvoorbeeld ook dezelfde soorten planten in de tuinbouw en bijvoorbeeld tuincentra allemaal dezelfde naam. We betalen flink voor die planten en besteden soms nog meer geld en veel tijd om ze in leven te houden. Wil je weten wat een plant nodig heeft? Dan is het internet je beste vriend, maar alleen als je ook goed weet hoe je plant heet. 

Liefhebbers

Tenslotte zijn de liefhebbers van de natuur overal om ons heen. De fotografen, hobbyisten met een herbarium, botanisch kunstenaars, natuurdocenten, noem maar op. Ook deze mensen vinden het prettig als ze de juiste naam bij een foto, tekening of herbariumvel kunnen schrijven. Net als bij de tuinier, kan de natuurliefhebber na het op naam brengen van een plant zijn hart ophalen bij de rijkdom aan informatie over planten op het internet. Als u in deze groep valt, wordt u op dit moment misschien enigszins ongeduldig om te weten hoe je nu het blauwe druifje en de langbladige druifhyacint uit elkaar kan houden.

Evenbeeld

Blauwe druifjes en de langbladige druifhyacint lijken ontzettend op elkaar. Voor alle kenmerken waarin ze verschillen, is er overlap. Blauwe druifjes hebben twee tot vier bladeren en de langbladige druifhyacint heeft er twee tot tien. Zo kom je er toch slecht uit in veel gevallen. De kenmerken die het handigst zijn om naar te kijken zijn de bladtop en -postuur. Het blad van het blauwe druifje is het breedst bij de top en staat vaker stijf omhoog. Bij de langbladige druifhyacint zijn de bladeren over de hele lengte ongeveer even breed en hangen soms slap naar beneden. Het zal voor de meeste mensen een hoop studie kosten om te bepalen welke van de twee druifjes ze voor zich hebben, of het blijft onzeker.

Onvermijdelijke onzekerheid

Voor mij als onderzoeker zijn namen de basis voor een goed onderzoek. Als de namen van planten in mijn dataset niet kloppen dan kan ik mijn werk in de digitale prullenbak gooien en opnieuw beginnen. Tijdens het stoepplantjesproject vragen we burgers om door te geven welke planten er bij hen op de stoep groeien. Als deelnemers er niet uitkomt welke plant ze moeten invullen, lijkt me dat ontzettend demotiverend. Gelukkig hebben zelfs de experts besloten dat het onderscheiden van het blauwe druifje en de langbladige druifhyacint zo moeilijk is dat ze een derde optie aanvaarden. Je kunt gewoonweg invullen dat je het niet zeker weet door de naam 'Langbladige druifhyacint/ Blauw druifje' in te vullen. Dit bewijst toch maar weer eens dat experts ook af en toe hun schouders moeten ophalen. Enige onzekerheid is onvermijdelijk, ook in wetenschappelijk onderzoek. Zolang we ons best doen, doen we het goed genoeg of je nu een professional bent of een enthousiaste hobbyist of vrijwilliger.

Tot nu toe zijn er nog maar twee langbladige druifhyacinten, één blauwe druif en helemaal geen langbladige druifhyacint/ blauw druifje ingevoerd voor het stoepplantjesonderzoek. Ga op zoek naar deze en vele andere voorjaarsbloeiers op de stoep en voer je vondsten in op www.stoepplantjesonderzoek.nl. Of neem een kijkje bij Stoep onder de loep in het Zaans museum, als je de mooie aquarel van Guiliana Gallo bestudeerd hebt kan het niet meer missen!

Tekst: Nienke Beets, Hortus botanicus Leiden
Foto's: Anro, Wikimedia Commons; Eva, Waarneming.nl; Aad van Diemen, Zakgids Stoepplantjes; Guiliana Gallo