Zoogdieren van Madagaskar: miljoenen jaren evolutie in gevaar

Madagaskar, met zijn halfapen en unieke baobab-soorten is een van de belangrijkste hotspots voor biodiversiteit op de planeet. Grofweg 90 procent van de soorten planten en dieren op het eiland komt nergens anders voor. Nadat mensen voor het eerst aankwamen op Madagaskar, stierf een groot aantal van die soorten uit, zoals de reuzenlemuur en de olifantsvogel.

In tegenstelling tot op andere eilanden, is de fauna van Madagaskar nog relatief intact. Er leven meer dan tweehonderd soorten zoogdieren op het eiland, waaronder unieke soorten als de fossa en de ringstaartmaki. Alarmerend genoeg wordt meer dan de helft van al die soorten nu met uitsterven bedreigd, grotendeels als gevolg van menselijke invloeden. Hoeveel hebben mensen de natuur op Madagaskar verstoord, en wat staat er op het spel als we daarmee doorgaan?

Zeldzame zoogdieren

Een team van biologen en paleontologen uit Europa, de VS en Madagaskar zelf, onderzocht deze vraag met behulp van een zelfgebouwde nieuwe dataset die de evolutionaire relaties tussen de zoogdieren van Madagaskar beschrijft. In die set zitten dieren die de afgelopen 2500 jaar zijn uitgestorven en waar alleen nog fossiele resten van bestaan, en alle nog bestaande Malagassische zoogdieren. 249 soorten in totaal, waarvan er dertig al verdwenen zijn. Van de resterende 219 zijn er 120 met uitsterven bedreigd, dankzij vernietiging van hun leefomgeving, jacht en klimaatverandering.

Het team, aangevoerd door biologen van de Rijksuniversiteit Groningen, Naturalis en de Association Vahatra uit Madagaskar, ontdekte dat het ongeveer drie miljoen jaar zal duren voordat er weer evenveel nieuwe soorten zijn geëvolueerd als er de afgelopen 2500 jaar zijn uitgestorven. Maar als die 120 bedreigde soorten ook uitsterven, dan wordt die periode ineens 23 miljoen jaar. 

Uitstervingsgolf

Het was al bekend dat het aantal bedreigde soorten van Madagaskar hoog was, maar de grootte van recent en potentieel uitsterven in termen van evolutionaire geschiedenis was nog niet eerder bestudeerd. De ontzagwekkende hoeveelheid tijd die het herstel zou kosten verbaasde de onderzoekers: "Het is echt veel meer dan wat eerdere studies op andere eilanden zoals Nieuw Zeeland of Caribische eilanden hebben laten zien", vertelt hoofdonderzoeker Luis Valente (Naturalis/RUG).

De resultaten van dit werk zijn deze week gepubliceerd in het vakblad Nature Communications, en suggereren dat er een uitstervingsgolf met grote evolutionaire impact staat te gebeuren, als er niet snel maatregelen worden genomen. Dit onderzoek plaatst de unieke waarde van de Malagassische biodiversiteit in een nieuwe context. “En het laat dus ook zien hoeveel er – volgens dit nieuwe evolutiebiologische perspectief – te winnen valt met natuurbehoud", aldus Valente. 

Meer informatie

• Artikel The macroevolutionary impact of recent and imminent mammal extinctions on Madagascar, verschenen in Nature Communications 2023.

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Chien C. Lee (leadfoto: rode muismaki (Microcebus rufus))