Onderzoek naar duurzame vangst halfgeknotte strandschelp

De halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata) komt in het Nederlandse deel van de Noordzee in groten getale voor: onderzoekers van Wageningen Marine Research schatten het totaal op ongeveer een miljard kilogram. De 13,7 miljoen kilogram (1,37 procent) halfgeknotte strandschelp die sinds enkele jaren door Nederlandse vissers wordt gevangen, is voornamelijk bestemd voor de export. Op zichzelf zou de afzet van deze schelpdieren op de Nederlandse markt een duurzaam alternatief zijn voor een deel van de miljoenen kilo’s zeevruchten die ons land jaarlijks importeert van soms tienduizenden kilometers ver.

Zeeonderzoeker Katja Philippart van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) leidt een project dat uitzoekt of meer vangst van de halfgeknotte strandschelp samen kan gaan met de aanwezigheid van de zwarte zee-eend (Melanitta nigra), een beschermde zeevogel. “Ecologisch gezien vormen schelpdieren een duurzame eiwitbron: ze zitten laag in de voedselketen. Daarnaast is er een korte keten van vangst naar bord en dus weinig milieubelasting.” Toch is het essentieel om te onderzoeken of een eventuele intensivering van de vangst binnen de natuurwetgeving wel mogelijk en gewenst is. Philippart: “Ieder jaar van november tot en met maart zijn zwarte zee-eenden die op de Noordzee overwinteren afhankelijk van de halfgeknotte strandschelp als voedselbron.”

Terug van twintig jaar ‘weggeweest’

Ook tot de jaren 90 was de halfgeknotte strandschelp in grote hoeveelheden in de kustwateren van de Noordzee aanwezig en in die tijd werd er ook al op het schelpdier gevist. Totdat het bestand aan halfgeknotte strandschelpen in de Nederlandse wateren in korte tijd afnam door het uitblijven van aanwas. Het gevolg was dat de zwarte zee-eend verdween en uiteindelijk werd ook de visserij gestaakt. Sinds enkele jaren is de populatie halfgeknotte strandschelpen weer flink toegenomen.

Ruimte voor vogels en vissers

In 2017 gaf de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) een consortium financiële steun om te onderzoeken of een beroepsmatige visserij op halfgeknotte strandschelpen mogelijk is zonder dat de zwarte zee-eend er schade van ondervindt. De uitdaging van het RVO-project, met de titel Ruimte voor vogels en vissers, ligt deels in het vinden van gezamenlijke belangen door de partners: naast het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) en Wageningen Marine Research zijn dat de Nederlandse Vissersbond en de Vogelbescherming Nederland. Philippart: “Juist door – voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis – samen te werken, kunnen de vissers, onderzoekers en natuurbeschermers elkaar van hun wensen op de hoogte brengen en proberen samen tot oplossingen te komen.”

Vijfde bemonstering

Begin mei bemonsterde NIOZ ten noorden van Ameland de zeebodem op de aanwezigheid van de halfgeknotte strandschelp. Philippart: “Dit was de vijfde en voorlopig laatste bemonstering. Nu kunnen we de gegevens van opeenvolgende jaren gaan vergelijken. Na verdere analyse deze zomer van de gegevens hopen we te kunnen vaststellen of de vangst van het schelpdier in de Noordzee op een duurzame manier mogelijk is.”

Meer informatie

• Project Ruimte voor vogels en vissers

Tekst: Tjitske Visscher voor Wageningen Marine Research
Foto's: Marleen Annema (leadfoto: halfgeknotte strandschelp); Markus Varesvuo