Help zwarte sterns beschermen tegen nestpredatie

Zwarte stern in de problemen

Zwarte sterns broeden van nature op drijvende dichte watervegetatie (krabbenscheer bijvoorbeeld) in ondiepe moerassen en in agrarische gebieden met brede sloten. De laatste decennia is het aantal zwarte sterns met ruim 90 procent afgenomen. In 1950 waren er nog circa 16.000 broedparen in ons land, in 2020 waren daar nog maar zo’n 1.200 van over. De afname van deze koloniebroeder heeft te maken met een drastische afname van de dichte watervegetatie doordat gebiedsvreemd ‘hard’ water werd ingelaten in veensloten en plassen en doordat het peil van het oppervlaktewater minder varieert. Ook recreatie en landbouwwerkzaamheden hebben op sommige plekken voor een afname gezorgd.

Nestvlotjes

Om de zwarte stern te redden leggen natuurbeschermers nestvlotjes uit, die een prima alternatief zijn voor de zwarte stern om er hun nest op te bouwen. Daarmee zijn de aantallen sinds 2004 weer licht toegenomen naar zo’n 1.500 broedparen. Desondanks staat de zwarte stern nog steeds als bedreigd op de Rode Lijst.

Predatie bedreigt kolonies zwarte stern

Zwarte sternkolonies worden geregeld zwaar getroffen door predatie van vossen en marters, zoals hermelijn. Kolonies in sloten in graslandgebieden zijn hiervoor extra kwetsbaar, vooral in muizenarme jaren. In één of twee nachten worden soms alle nesten leeggeroofd waardoor geen kuiken groot komt. Eieren, kuikens en soms zelfs een volwassen vogel zijn het slachtoffer.

Drijvend scherm

De roofdieren benaderen zwemmend de nesten van zwarte sterns. Daarom is er een drijvend scherm bedacht dat loodrecht op het water geplaatst wordt en dat zwemmende marters en vossen belemmert om bij de nesten te komen. Het scherm is gemaakt van een zwak doorschijnend kunststof materiaal en wordt met bamboestokken gezekerd in de bodem. In 2020 en 2021 hebben we uitgetest of het plaatsen van zo’n drijvend scherm de nesten beschermt.

Plaatsen van het scherm

Het scherm en de nestvlotjes worden gelijktijdig geplaatst. De sterns trekken zich er niets van aan en broeden tussen de schermen. Deze blijven het hele broedseizoen staan. Als experiment hebben we ook schermen geplaatst tijdens de eifase, zodat we zeker wisten dat bezette nestvlotjes beschermd waren. Een ervaren sternonderzoeker schatte vooraf de situatie goed in en begeleidde de plaatsing. Dit heeft niet geleid tot verlaten van het nest door de zwarte sterns.

Resultaten

Om de resultaten te monitoren zijn er camera’s geplaatst gericht op de beschermde nesten en werden de kolonies regelmatig op veilige afstand geobserveerd. En wat bleek: op alle locaties met een scherm brachten zwarte sterns succesvol jongen groot, zowel binnen als buiten het scherm. De kolonies waar de schermen getest zijn, zijn echter tijdens de proefjaren niet bezocht door grondpredatoren. Hierdoor hebben we niet kunnen zien of het concept ook daadwerkelijk werkt.

Meedoen aan de proef

We hebben besloten om de proef in 2022 te verlengen en we zijn nog op zoek naar kolonies. Dus ben je terreinbeheerder, vrijwilliger of boer met in je werkgebied broedende zwarte sterns, die met predatie van vossen of marters te maken hebben, meld je dan aan bij Sonja Weeda. Een ervaren ecoloog zal beoordelen of de locatie geschikt is voor de proef en of er geen vogels verstoord worden.

Dit bieden we:

1. Hulp van een ervaren ecoloog bij de locatiekeuze.
2. Het plaatsen van het drijvende scherm gebeurt preventief (dus niet als er al een predator is langs geweest) onder begeleiding van een ervaren ecoloog.
3. Monitoring van de effecten.
4. Weghalen van het materiaal.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Mark Zekhuis; Sonja Weeda, Saxifraga