Nesten van zwarte sterns extra beschermd

Het aantal zwarte sterns is de laatste decennia met ruim negentig procent afgenomen. In 1950 waren er circa 16.000 broedparen in ons land, in 1990 waren daar nog maar zo’n 1.300 van over.

De afname van deze koloniebroeder heeft verschillende oorzaken. Zo is er een drastische afname van de dichte watervegetatie (krabbenscheer bijvoorbeeld) waarop de sterns altijd hun nesten bouwden. Dat komt doordat gebiedsvreemd ‘hard’ water werd ingelaten in veensloten en plassen en doordat het peil van het oppervlaktewater minder varieert. Daarnaast worden sternkolonies op sommige plekken verstoord door recreatie of landbouwwerkzaamheden; ook dit heeft invloed op het broedsucces.

Nestvlotjes

Omdat dichte watervegetaties in sloten en ondiepe moerassen nagenoeg verdwenen zijn in Nederland, leggen natuurbeschermers nestvlotjes uit. Bij gebrek aan waterplanten vormen de vlotjes een prima alternatief voor de zwarte stern. Dankzij deze beschermingsmaatregelen zijn de aantallen sinds 2004 weer licht toegenomen naar zo’n 1.500 broedparen. Desondanks staat de zwarte stern nog steeds als bedreigd op de Rode Lijst.

Alle nesten leeggeroofd

Een groot knelpunt is de hoge predatie tijdens de broedperiode door kleine marterachtigen zoals hermelijn en bunzing. Soorten die niet afhankelijk zijn van zwarte sterns voor hun voedselvoorziening. Zij slaan vooral toe in graslandgebieden, waar de zwarte sterns op sloten broeden. Vooral in jaren dat er weinig muizen zijn, moeten de vogels het ontgelden. Uit onderzoek in de Krimpenerwaard weten we dat er dan nauwelijks kuikens vliegvlug worden. De marters zwemmen naar de nestvlotjes en kunnen in één of twee nachten álle nesten in een zwarte sternkolonie leegroven. Ook volwassen sterns zijn af en toe slachtoffer.

Drijvende schermen

Om de bedreigde zwarte sterns een betere kans te geven hun kuikens succesvol groot te brengen, zoeken we naar een oplossing om de marterachtigen buiten de kolonie te houden. Onlangs hebben we daarvoor als proef twee drijvende schermen geplaatst rondom vier nesten in een zwarte sternkolonie in de Krimpenerwaard, in samenwerking met Jan van der Winden Ecology research & consultancy, Soontiëns Ecology en het Zuid-Hollands Landschap.

Deze proef gaan we in samenwerking met onder meer Natuurmonumenten ook op andere locaties uitvoeren. Het drijvende scherm moet de zwemmende marters tegenhouden, het is zodanig ontworpen dat ze er niet tegenop kunnen klimmen. Bij de schermen zijn camera’s geplaatst, zodat we nauwgezet kunnen volgen of de schermen werken.

Aan het einde van dit broedseizoen weten we of de schermen ook daadwerkelijk hun werk hebben gedaan. Het resultaat zal gedeeld worden met alle terreinbeheerders van zwarte sternkolonies in Nederland. In de jaren waarin dan hoge predatie verwacht wordt, kunnen terreinbeheerders hun kolonies beschermen tegen predatie. Het project is mogelijk gemaakt dankzij de steun van verschillende fondsen en stichtingen.

Tekst: Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Koos Dansen; Maarten Koch