Moerasvogels varen wel bij rietherstel in Rijnstrangen

Rijnstrangen: hotspot voor moerasvogels

Tot halverwege de jaren zestig overstroomde het gebied Rijnstrangen, tussen Pannerden en Zevenaar, bij hoogwater. Maar toen halverwege de jaren zestig de oude Rijn werd afgesloten, kon het water niet langer op een natuurlijke manier in en uit het gebied stromen. Daarmee verdween de natuurlijke dynamiek en ontstond een nieuw soort natuur. Het gebied begon dicht te groeien met riet en mattenbies en werd in de jaren zeventig een waar eldorado voor moerasvogels. Rijnstrangen werd zo een belangrijke hotspot voor soorten als roerdomp, karekiet en woudaap.

Die vogels dreigden in de jaren negentig ook weer te verdwijnen, samen met het riet. Riet is een stadium in de ontwikkeling van natuur, als er niets gebeurt wordt het uiteindelijk bos. In een natuurlijk riviersysteem maakt de rivier af en toe luwe plekken, waardoor de successie daar opnieuw kan beginnen en er nieuwe rietvelden ontstaan. Die dynamiek is weg uit het Rijnstrangensysteem. Om rietmoeras en de karakteristieke moerassoorten te behouden was actief ingrijpen nodig. 

Nog veel goede wortelstokken

Tussen 2011 en 2013 hebben we grote stukken riet hersteld. We hebben in delen van het gebied wilgen, wilgenstobben en andere bomen weggehaald en het bovenste deel van de blubber afgeschraapt. Riet vermenigvuldigt zich vegetatief doordat de wortelstokken zich uitbreiden. In de bodem zaten nog veel goede wortelstokken, zodat het riet zichzelf herstelde. In de eerste periode hebben we zo 25 hectare riet hersteld, of opnieuw aangelegd waar het helemaal weg was. Met succes. Het gebied Rijnstrangen is 600 hectare groot, daarvan bestaat nu 120 hectare uit rietmoeras en 60 tot 80 hectare uit riet, in verschillende stadia. Meteen zagen we ook de vogels terugkomen!

Duimdik riet

In 2016 was het nieuwe riet alweer zo groot dat de grote karekiet erin kon nestelen. Dan heb je het niet over het riet dat je wel in woonwijken ziet, maar over riet van een duim dik en vier tot vijf meter hoog. En met de voeten in het water, zodat vossen of andere roofdieren er niet bij kunnen komen. Rietherstel is iedere dertig jaar nodig. Iedere tien jaar vijftien hectare, dat is het ritme dat we aanhouden. Zo houden we altijd alle stadia van het riet, van jong tot oud.

Al doende leren

Vaak is het ook uitproberen welke maatregelen aanslaan. Rijnstrangen strekt zich uit tussen Kandia bij Pannerden naar Elten in Duitsland, en richting Duitsland wordt het steeds zandiger. Op hoog zand moet je het riet aanplanten, maar dat bleek moeilijk in de praktijk. We hebben geprobeerd wortelstokken in de grond te drukken, maar zodra die uitliepen werd het jonge riet weggevreten door ganzen. Daarna hebben we de rietwortels in melkemmers laten uitlopen en een seizoen lang laten groeien en toen pas in het zand gezet – om de twee meter een pot, en wel goed afgerasterd. Dat werkte wel. Zo probeer je steeds te leren, soms met bloed, zweet en tranen. Maar de vogels varen er wel bij! 

Naar een totaalplaatje aan leefgebied

We zijn er trots op dat we in de loop van de jaren een werkwijze hebben gevonden waarmee we deze bijzondere vogels een duurzaam habitat kunnen bieden. Uit de tellingen blijkt dat de specifieke moerassoorten het goed doen in Rijnstrangen. Nu zijn we bezig met een kavelruilproces, om aansluitend aan het gebied natuurlijk grasland aan te leggen. De roerdomp vist zijn kostje bij elkaar in het water, maar soorten als de karekiet en zwarte stern hebben foerageergebied nodig waar ze insecten kunnen vinden. Zo kunnen we de vogels het totaalplaatje aanbieden van leefgebied dat ze nodig hebben!    

Tekst en foto’s: Provincie Gelderland