Vliegenzwam: paddenstoel van het jaar 2022

Rood met witte stippen

De Vliegenzwam is de meest aansprekende paddenstoel van Nederland. De soort figureert in veel strip- en kinderboeken en is bekend van het kinderliedje 'rood met witte stippen'. Vraag een kind een paddenstoel te tekenen en je krijgt deze soort. Bijzonder is dan ook de dubbele culturele betekenis van de Vliegenzwam. Enerzijds wordt hij geassocieerd met kabouters, geluk en voorspoed, zoals op ansichtkaarten, in kinderboeken en als versiering in de kerstboom; anderzijds staat hij als giftig en hallucinogeen te boek. Zo gebruiken sjamanen in Siberië de Vliegenzwam om door extase met de wereld van de geesten in contact te komen. 

De Vliegenzwam is een zogenaamde ectomycorrhiza-soort. Dat wil zeggen dat de schimmel samengroeit met wortels van bomen, waarbij water en suikers worden uitgewisseld en zowel de schimmel als de boom voordeel hebben. De Vliegenzwam groeit samen met vooral berken, eiken en dennen, maar kan ook bij andere loof- en naaldbomen groeien. De soort komt vooral voor op de zandgronden in het midden, zuiden en oosten van het land en in de duinen. Ook in Laag-Nederland komt de Vliegenzwam voor, bijvoorbeeld in wegbermen of parken waar zand is opgebracht. De soort is dus bijna overal wel te vinden.

Duizenden waarnemingen

In 1991 en 2000 zijn grote publieksinventarisaties geweest naar de verspreiding van de Vliegenzwam. Deze inventarisaties waren grote successen die vele duizenden extra waarnemingen hebben opgeleverd. Melchior van Tweel, van de Nederlandse Mycologische Vereniging en KNNV-lid: "In 2022 gaan we dit voor de derde keer doen. We gaan daarvoor alle natuurliefhebbers oproepen om hun Vliegenzwam-waarnemingen door te geven. Afhankelijk van de weersomstandigheden kunnen er al vanaf augustus Vliegenzwammen gevonden worden!"

In 2012 is in Vlaanderen een publieksactie geweest om de grootste Vliegenzwam te vinden. Ook dit was een groot succes. De winnaar had een Vliegenzwam gevonden met een hoed van 26,5 centimeter breed. Dit vraagt natuurlijk om een ludieke prijsvraag: wie vindt dit jaar in Nederland de grootste Vliegenzwam en is die groter dan in België?

Op 24 september worden in het hele land paddenstoelenexcursies georganiseerd. Deze dag is de Europese dag van de Paddenstoel en vormt de aftrap van de Week van de Veldbiologie, georganiseerd door de KNNV. Van Tweel: "Natuurlijk gaan we dan op zoek naar Vliegenzwammen, maar we laten de bezoekers tijdens deze dag ook de enorme vormen en kleurrijkdom van het paddenstoelenrijk ervaren. Schrijf deze datum alvast in uw agenda! 

Meer informatie

Op een later moment zal uitgebreid aandacht komen voor de publieksinventarisatie, de wedstrijd en de excursies. Alle informatie zal worden gepubliceerd op de website van de NMV. Voor meer informatie kunt u contact opnemen via dit e-mailadres. 

Tekst: Melchior van Tweel en Herman Sieben, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Melchior van Tweel