Vertellen over schelpen

Schelpen behoren tot de meest verzamelde natuurobjecten. Met langs het strand of elders gevonden slakkenhuizen (horentjes) en tweekleppigen valt van alles te maken en te versieren en veel mensen leggen een verzameling aan. Schattingen over het aantal schelpdiersoorten gaan tot ver over de honderdduizend. Hoeveel boeken er over dit onderwerp zijn, heeft nog niemand geteld. In de meeste is te lezen hoe je schelpen op naam brengt. Maar behalve wetenschappelijke feiten zijn er ook legendes, sprookjes, anekdotes en andere verhalen over deze diergroep, die door de beroemde schelpenexpert George Alan Solem in 1974 de 'schelpenmakers' (shell-makers) werd genoemd. 

Spannend leesvoer

Wie een boek leest, trekt zich terug in een aparte wereld, ver weg van de realtiteit. Veel mensen kruipen graag op die manier in hun schulp. Wie voor de categorie schelpdieren kiest, komt in een wonderlijke wereld terecht. Met huiveringwekkende verhalen over enorme schelpen die parelduikers vastklemmen en laten verdrinken, gifslakken waarbij je na een steek nog net één sigaret kunt roken voor je sterft en enorme inktvissen die schepen aanvallen. Of over mystieke wezens die in een schelp wonen, aliens, geheime berichten uit slakkenhuizen, detectives die via schelpen de moordenaar vinden, romances aan het strand, stoere strandjutters, religieuze verhalen over Sint Jacob en over heilige schelpen. Maar ook meer down-to-earth-verhalen over wetenschap, natuur, reizen en koken.

Tussen de Nederlandse boeken over schelpen kom je onverwachte werken tegen. Zoals een sprookjesboek geschreven door Henny Coomans, conservator van de wetenschappelijke schelpencollectie van het voormalige Zoölogisch Museum van Amsterdam. Of Rascha Peper's dramatische roman over een waardevolle Filippijnse schelpencollectie. Nederlandse romans en novelles gaan onder andere over het verzamelen van schelpenschatten, over het vinden van jezelf, de liefde en over leven en dood. Uit verhalenboeken over dit thema blijkt daarnaast hoe ontzettend veel er over schelpen, schelpdieren, verzamelen en het omgaan met verzamelingen en verzamelaars valt te vertellen.

Nieuw leesvoer

Afgelopen week werd in het Forum in Groningen een nieuw Nederlands boek in deze categorie ten doop gehouden. Columnist en natuurschrijver Koos Dijksterhuis (Trouw, De Levende Natuur), noemt zijn nieuwste werk 'Noordkrompen, zee-engelen en koffieboontjes' kortweg 'een schelpenboek'. Je kunt er alleen geen schelpen mee herkennen. In plaats daarvan staat het boordevol feiten en verhalen over schelpen. Boeiende, interessante, wetenschappelijke, maar ook legendarische en haast ongelofelijke verhalen. Hij interviewde ook Nederlanders die 'iets met schelpen' hebben. Het boek laat zich lekker snel of juist in het tempo van een slak lezen. Over gifslakken, tweeslachtigheid, jakobsmantels, vliegende nonnen, inktvissen en fossiele ammonieten, mossellijm, de waarde van zeldzame schepen, schelpengrotten en erotica. U komt van alles te weten over schelpen, en mensen die daardoor gefascineerd zijn. Ook Koos zelf komt uit zijn schulp met autobiografische verhalen. Zoals over zijn zoektochten naar de legendarische noordkromp: een grote, dikschalige tweekleppige die je in ons land voornamelijk op de drie noordoostelijke Waddeneilanden vindt. Deze kan een legendarische ouderdom bereiken en wordt ook wel 'nestor van de Noordzee' genoemd.

Meerdere Nederlandse schelpenzoekers hebben bijzondere herinneringen aan hun eerstgevonden exemplaar.

Van lezer naar scheppie

Het wordt weer tijd om behalve op het strand te wandelen, daar ook op neer te ploffen. Ook de Paasdagen komen eraan. Mocht u tot het lezende publiek behoren, probeer dan ook eens een boek met schelpen als thema. Lezen daarover kan het begin zijn van speurtochten op het strand. In dat geval bent u in goed gezelschap. Honderden schelpenliefhebbers begonnen ooit op het strand, of zelfs al in de zandbak, door gewoon wat schelpjes op te rapen.

Sommigen veranderden voor altijd in een schelpenfanaat (een 'scheppie', vergelijk wappie). Wees wel gewaarschuwd: de passie voor schelpdieren is er een die niet snel meer wegspoelt!

Tekst: Rykel de Bruyne en Adriaan Gmelig Meyling, Stichting ANEMOON
Foto's: Jeannette Nobel (leadfoto: noordkrompen op het strand van Ameland); Adriaan Gmelig Meyling; Alie Postma