Hannah onderzoekt vissen op het droge

Urenlang grote bakken met kleine visjes, garnalen en kwallen uitpluizen en alle gevangen dieren op naam brengen en tellen. Dat is hoe het veldwerk van promovenda Hannah Charan-Dixon van de Rijksuniversiteit Groningen eruitziet. Hannah zet samen met een groepje studenten fuiken in de geulen op de kwelder. Bij laag water legen de onderzoekers de netten en inventariseren ze de vangst. “Dat vertelt ons iets over de aantallen van verschillende soorten vis die de kwelders bezoeken en hoe dat fluctueert gedurende het jaar, bijvoorbeeld tussen de seizoenen”, legt Hannah uit.

Hannah onderzoekt het belang van de randen van het wad, met name de kwelders, voor verschillende vissoorten. Er zijn al veel langer aanwijzingen dat de kwelders fungeren als kinderkamer voor enkele soorten, maar recenter buitenlands onderzoek wijst erop dat vissen mogelijk ook tijdelijk de kwelder gebruiken voor bescherming en om eten te zoeken.

Vissen eten insecten

Daarbij gaat het mogelijk om een verrassende voedselbron: insecten die op land leven. “Je hebt plekken waar uitwisseling is tussen de kwelder en de kreken. De vissen kunnen daardoor een stukje de kwelder op zwemmen en de insecten kunnen ook de geulen in spoelen. Zeker bij extra hoog water, zoals springtij, kunnen de insecten beschikbaar zijn voor vis en van de kwelder afspoelen”, zegt Hannah. Deze kennis komt dus nu nog uit studies elders in Europa. Of het ook in de Waddenzee zo werkt, wordt nu onderzocht. “We zetten op dit moment fuiken om eerst te kijken welke vissoorten de kwelder gebruiken in welk deel van het jaar. Volgend jaar willen we het voedselweb in kaart brengen, onderzoeken wat het dieet van de vissen is en ook de hoeveelheid insecten in de verschillende kwelders meten.”

Sterk verschillende kwelders

Het onderzoek vindt plaats op drie heel verschillende kwelders: de vastelandskwelder van Groningen nabij Noordpolderzijl, die van Friesland bij Blije en de kwelder van Schiermonnikoog. De vastelandskwelders zijn door mensen aangelegd en worden kunstmatig ontwaterd. Die op Schiermonnikoog is van natuurlijke oorsprong en heeft natuurlijke geulen. Ook het beheer verschilt tussen de kwelders. “Zo kunnen we de invloed van het kwelderbeheer goed vergelijken en conclusies trekken over het effect daarvan op kwelders als leefgebied voor vissen”, aldus Hannah.

Variatie gedurende het jaar

Conclusies zijn op dit moment nog niet te trekken, maar Hannah heeft al wel interessante observaties gedaan. “Het interessantste tot nu toe vind ik de enorme variatie in de vangst gedurende het jaar. In het voorjaar hadden we ineens enorm veel jonge haring, dat was echt ongelooflijk. Maar dat bouwde heel snel af en sindsdien hebben we er nog maar een paar gevangen. Ik denk dat we veel kunnen leren over hoe vissoorten in verschillende delen van het jaar de kwelder gebruiken."

Aanbevelingen voor beheer

Tot nu toe is het beheer van kwelders vaak heel erg gericht op de vegetatie en broedmogelijkheden voor vogels. Maar of dat beheer ook gunstig is voor vissen, weten we nog niet. “De resultaten van dit onderzoek zullen laten zien hoe en waarom vissen dit specifieke habitat gebruiken. We testen welke maatregelen, zoals begrazing van de kwelder, of hoe de kwelder is opgebouwd, invloed heeft op de samenstelling of talrijkheid van vissen. Aan het eind van het project hopen we ook adviezen te kunnen geven over hoe het landgedeelte van de kwelder beheerd kan worden, om zo de functie van de kwelders voor vissen te verbeteren.”

Meer informatie

Het project Waddentools Swimway Waddenzee is een initiatief van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Wageningen Marine Research (WMR) en de Waddenvereniging. Daarnaast zijn Rijkswaterstaat en Sportvisserij Nederland bij het project betrokken. Ook zijn verschillende terreinbeherende (natuur)organisaties betrokken bij de uitvoering van het project en wordt de samenwerking met beroepsvissers op de Waddenzee gezocht. Het Waddenfonds, het ministerie van LNV en de provincies Groningen, Fryslân en Noord-Holland maken het project financieel mogelijk. Het Swimway-project maakt deel uit van het overkoepelende Waddentools-project.

Op de hoogte blijven van Waddentools Swimway? Schrijf je in voor de nieuwsbrief via swimway.nl/nieuws/.

Tekst, foto's en video: Koen Moons in opdracht van Waddentools Swimway Waddenzee