Maryann luistert naar vissen

De afgelopen maanden was de Canadese Maryann Watson, PhD-student aan de Rijksuniversiteit Groningen, onafgebroken op Texel te vinden. Tot begin november trok ze met enige regelmaat de Waddenzee op. Watson doet in het kader van het Swimway-project onderzoek naar de aanwezigheid van vis rond schelpdierbanken nabij Texel en Vlieland. Hiermee wil zij achterhalen welke vissoorten in een bepaalde fase van hun leven gebruikmaken van natuurlijke en kunstmatige riffen en schelpdierbanken, bijvoorbeeld om te schuilen, te paaien of voedsel te zoeken.

Ze onderzoekt natuurlijke schelpdierbanken, maar ook experimentele elementen die in het kader van het Waddentools-project Waddenmozaïek op de bodem van de Waddenzee zijn geplaatst. Aan deze elementen kunnen schelpdieren zich vasthechten, waardoor deze kunstmatige constructies mogelijk uitgroeien tot nieuwe schelpdierbanken. “Er zijn elementen gemaakt met verschillende materialen om te kijken op welk substraat het meeste leven ontstaat, zoals hout, schelpen, zeegras en stenen”, vertelt Watson. “In het Waddenmozaïek-project volgen ze de ontwikkeling van alles wat daarop groeit, ik bekijk welke vissen dat weer aantrekt.”

Vissen vangen voor onderzoek

Bij laagwater, als er maar weinig water boven de constructies staat, vertrekt Watson met een kleine boot vanaf Texel naar de onderzoeksplek om fuiken en visvallen te plaatsen, of te legen. Ze wordt vergezeld door twee beroepsvissers van het eiland, die het wad op hun duimpje kennen en helpen met het plaatsen en ophalen van de netten. Watson analyseert nauwkeurig wat er gevangen wordt. Soort, lengte en levensstadium worden geregistreerd, waarna de vis weer overboord kan. “Ik bemonster vissen bij verschillende typen elementen, om te zien of er verschil is in de aanwezigheid van vis. Met een grote fuik verder van de kooien vang ik ook vissen om te zien wat er in de omgeving rondzwemt. Daarnaast heb ik als referentie nog visvallen liggen op de zandbodem, dus niet bij één van de elementen. Naast de kunstmatige riffen onderzoek ik op eenzelfde manier natuurlijke schelpdierbanken, zoals de oesterbank bij Texel.”

Vissen afluisteren

Een bijzondere methode die Watson gebruikt, is het plaatsen van hydrofoons, onderwatermicrofoons die vissengeluiden opnemen. “Alle zeedieren maken geluiden, oesters, krabben, garnalen, maar ook vissen. Door naar de onderwatergeluiden te luisteren, krijgen we een idee hoeveel vis wordt aangetrokken door verschillende typen rif. Als ik de hydrofoons naar boven heb gehaald, neem ik ze mee terug naar kantoor en daar analyseer ik de geluidsopnames. Zo kan ik achterhalen of het geluid komt van bijvoorbeeld oesters, een zeehond of van vis.”

Te troebel voor camera’s

De methode is nog vrij experimenteel: momenteel is de precieze soort die bij het geluid hoort nog niet te achterhalen. Watson hoopt met haar onderzoek in elk geval te achterhalen wat de waarde kan zijn van het gebruik van hydrofoons bij monitoring van dergelijke banken. “We weten niet precies welke geluiden door welke soort vis worden gemaakt. Je zou daar meer zicht op kunnen krijgen door naast een hydrofoon ook videocamera’s te plaatsen. Maar in de troebele Waddenzee werkt dat niet. De visgeluiden geven nu vooral een beeld van de aantallen vis. Samen met de vangsten krijgen we een idee van de soorten en vooral of het grote of kleine vissen zijn en of dit met de seizoenen verandert.”

Met Maryann Watson mee de Waddenzee op (Bron: Koen Moons)

Bijdrage aan beter beheer

Aan het eind van haar promotietraject verwacht ze resultaten op te leveren die bijdragen aan een beter beheer van de Waddenzee. “Kennis over de rol van schelpdierbanken voor vissen kan helpen bij de bescherming ervan, bijvoorbeeld door bepaalde gebieden uit te sluiten voor visserij. En uiteindelijk draagt mijn onderzoek mogelijk bij aan een goede manier om toekomstig experimenteel schelpdierbank-herstel te monitoren.”

Meer informatie 

Het project Waddentools Swimway Waddenzee is een initiatief van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Wageningen Marine Research (WMR) en de Waddenvereniging. Daarnaast zijn Rijkswaterstaat en Sportvisserij Nederland bij het project betrokken. Ook zijn verschillende terreinbeherende (natuur)organisaties betrokken bij de uitvoering van het project en wordt de samenwerking met beroepsvissers op de Waddenzee gezocht. Het Waddenfonds, het ministerie van LNV en de provincies Groningen, Fryslân en Noord-Holland maken het project financieel mogelijk. Het Swimway-project maakt deel uit van het overkoepelende Waddentools-project.

Op de hoogte blijven van Waddentools Swimway? Schrijf je in voor de nieuwsbrief via swimway.nl/nieuws/.

Tekst, foto's en video: Koen Moons in opdracht van Waddentools Swimway Waddenzee