De schimmige wereld van de handel in wilde dieren

Reguleren van de handel

Met ongeloof verdiepte Sabine Zwiers, senior campaigner bij het International Fund for Animal Welfare (IFAW), zich daarom in de handel in olifantenivoor en daarmee in de schimmige wereld van wildlife crime. De internationale regelgeving is met name gericht op het reguleren van de handel, niet op het stoppen ervan. Alleen als het echt de spuigaten uitloopt, komen dieren, na een lange procedure van politieke onderhandelingen, op een internationale lijst van beschermde soorten te staan. Een verbod betekent het meestal niet, want er worden vele uitzonderingen toegestaan.

Europa als één van de grootste exporteurs

Corruptie, vervalsing van bewijsstukken en een gebrek aan kennis en capaciteit bij handhavers zorgen er ook voor dat de handel in wilde dieren bijzonder interessant en lucratief is voor criminelen. En laten we vooral niet vergeten dat handel op de vraag van consumenten drijft in de rijkere landen, zoals in Europa. Cijfers van de EU laten zien dat Europa één van de grootste exporteurs van zogenaamd legaal ivoor is. Ook in Nederland gaan legale en illegale handel hand in hand. En met Schiphol en de Rotterdamse haven zijn we een belangrijk in- en doorvoerpunt voor handel.

Wirwar van regelgeving

Tijdens haar zoektocht kwam Sabine in een wirwar van Europese en Nederlandse regelgeving terecht. Er werd onderscheid gemaakt tussen bewerkt en onbewerkt ivoor, de Afrikaanse en Aziatische olifant en allerlei data: van na het verdrag dat in 1989 de ivoorhandel verbood, van voor hetzelfde verdrag en van voor 3 maart 1947. Bewerkt ivoor dat ­dateert van vóór 3 maart 1947 is namelijk officieel antiek en mag worden verhandeld, mits bewezen kan worden dat het inderdaad van voor 1947 is. Maar hoe bewijs je dan dat het van voor 1947 is? Nou, daarvoor moet je inderdaad wel bewijzen dat je het legaal hebt ingevoerd. Een aankoopbewijs is er echter meestal niet, want niemand die daar in die tijd moeilijk over deed. De olifant werd gedood, de slagtanden verscheept naar Europa en daar werd er van alles van gemaakt. Biljartballen, leuke beeldjes voor op de schoorsteen, pianotoetsen, en sieraden bijvoorbeeld. Prachtig allemaal en dat mogen we niet kwijtraken. Maar in plaats van dat het in musea wordt gezet, wordt het verkocht aan de hoogste bieder, vaak in Azië.

Ivoorhandel in veilinghuizen

In 2018 deed IFAW onderzoek naar de ivoorhandel bij veilinghuizen. Taxateurs overtraden openlijk de regels op bijvoorbeeld Catawiki, een groot internationaal veilinghuis gevestigd in Nederland. De regels voor taxaties waren nauwelijks te vinden, terwijl je als consument moet kunnen controleren of je waar voor je geld krijgt. Sabine stuitte daarbij ook op het feit dat iedereen die ingeschreven staat bij de vereniging van Taxateurs, Makelaars en Veilinghouders ivoor kan taxeren. Echter, iemand die is gespecialiseerd in oude schilderijen, kan niet automatisch ook vaststellen dat een stuk ivoor antiek is.

Maatregelen

Na ons onderzoek kwam er betere voorlichting voor antiquairs en taxateurs en heeft de overheid de regels verder aangescherpt en deze goed vindbaar gemaakt op de RVO site. IFAW ging ook in gesprek met Catawiki over het ivoor dat we hadden gevonden op het platform en het bedrijf paste haar beleid aan, onder meer door alleen nog antiek ivoor te verkopen van voor 1900. Nieuw onderzoek in 2020 liet echter zien dat er nog steeds ivoor werd verhandeld met mogelijk valse antiekverklaringen. Zo werden bijvoorbeeld taxaties van foto’s gedaan, terwijl een fysieke taxatie verplicht is. Olifantenivoor werd verkocht als been of mammoet en antiquairs schreven zelf de taxaties bij het ivoor dat ze verkochten. Catawiki paste opnieuw de regels aan door verkopers bewijs te laten leveren bij de advertentie. Hoewel dit gesjoemel nog steeds niet uitsluit, vergroot het de mogelijkheden voor consumenten en overheid om de legaliteit te controleren. Eigenlijk zouden alle online verkopers dit als minimale eis moeten stellen. Een recente aanhouding onderstreept nog eens het belang hiervan. Op 4 november werden namelijk twee mensen aangehouden toen zij online een olifantenslagtand probeerden te verkopen. Omdat het verkopen van ivoor strafbaar is, staat hen mogelijk een gevangenisstraf van maximaal zes jaar te wachten.    

Goed nieuws!

Afgelopen donderdag kondigde de Europese Commissie aangescherpte regelgeving aan die de handel in ivoor verder aan banden legt. Als IFAW blijven we dit op de voet volgen, want het draait immers om de uitvoering en naleving van de regels. De Nederlandse overheid heeft zich hard gemaakt voor de strengere EU-regels en wij hopen dat ze zich blijft inzetten voor het beschermen van de olifant: iconisch, prachtig en enorm belangrijk voor de biodiversiteit als hovenier van de savanne in Afrika.

Wat kan jij doen?

Ook jij kan helpen door ivoor (en andere producten van wilde dieren) niet te verhandelen, maar in te leveren bij het inleverpunt voor producten van wilde dieren bij RVO in Den Haag. Koop ook nooit souvenirs van dieren. Je helpt zo onbedoeld mee aan het uitsterven van dieren en werkt mogelijk mee aan illegale handel en steunt daarmee criminele netwerken.

Wilde dieren horen in het wild en niet in onze huiskamers. De sleutel tot het stoppen van de handel in wilde dieren ligt bij ons als allemaal als consumenten. Wanneer er geen vraag meer is, stopt de handel namelijk.

Tekst en foto: IFAW