De uitslag van Nania's DNA-onderzoek: familie gevonden

Nania was pas drie maanden oud toen ze haar kudde uit het oog verloor en een dorp in Burkina Faso binnenliep. Al snel waren de lokale communityleden met haar begaan. Ze zamelden geld in om voor het kalf te zorgen totdat de IFAW-medewerkers arriveerden voor langdurige ondersteuning. De vier verzorgers - Idrissa, Souleymane, Salif en Abdoulaye - ontfermden zich over Nania en samen ontwikkelden we een speciaal rehabilitatieproces waarmee Nania geleidelijk de stap naar onafhankelijkheid kan zetten.

Antwoorden op onverwachte plekken: de verzameling van mest

In het voorjaar van 2020 begon ons team met het verzamelen van mestsamples van wilde olifanten die door Deux National Park liepen. We plaatsten onopvallende camera's en luisterden naar de voetstappen van kuddes in de verte. Week na week passeerden de kuddes. Een van die olifanten is mogelijk Nania's moeder. Niet lang na onze eerste sampleverzameling, brak COVID-19 uit en de hele wereld leek op pauze te staan. We wisten niet hoe het verder zou gaan, maar ons team was het over één ding eens: we mochten de hoop niet verliezen.

In oktober 2020 konden we eindelijk zeventien testbuizen verzenden naar een biologisch centrum voor bescherming aan de Universiteit van Washington in Seattle. Door hindernissen als stroomuitval en mogelijke verontreiniging, was de wetenschappelijke basis van het DNA onzeker. Desondanks wachtten we geduldig en hoopten we dat de samples bruikbaar waren.

De uitslag van de DNA-test

Vier maanden later, in februari 2021, ontvingen we eindelijk meer nieuws over Nania's verloren familie. Ik had het langverwachte DNA-analyserapport in mijn hand en las de openingszin:

We hebben vastgesteld dat Nania naar alle waarschijnlijkheid een dochter is van de olifant die mestsample 21 heeft geproduceerd.

Mijn hart ging tekeer en ik las de zin steeds weer opnieuw. Nania's moeder leefde nog! Het lab had mitochondriaal DNA van Nania geanalyseerd en vergeleken met DNA in de mest van de wilde olifant. In het rapport staat dat er een kleine kans is dat Olifant 21 Nania's halfzus is, maar naar alle waarschijnlijkheid is ze echt haar moeder.

Uit de geografische gegevens en de datum waarop sample 21 was verzameld, bleek dat deze olifant binnen een straal van tweehonderd meter van Nania's verblijf was geweest. Het vrouwtje was waarschijnlijk naar de waterput gegaan, een populaire ontmoetingsplek voor de olifanten in het park. Misschien konden we beelden van haar op onze camera's terugvinden. Was het mooie nachtportret dat we onlangs hadden vastgelegd van Nania's moeder?

Nania: honderd procent bosolifant

In het DNA-onderzoek werd ook een tweede belangrijk feit bevestigd: Nania en haar kudde zijn bosolifanten. Er werd altijd gedacht dat de meerderheid van de bosolifanten in het Kongobekken in Centraal-Afrika leefde, maar uit Nania's DNA-onderzoek en vergelijkbare onderzoeken blijkt dat de soort ook in de landen van de Sahel leeft, naast savanne-olifanten.

De bosolifant werd lang gezien als subsoort, maar werd in maart 2021 eindelijk erkend als volwaardige soort (Loxodonta cyclotis) door de wetenschappelijke gemeenschap, met de status 'ernstig bedreigd'. Met deze kennis wordt de zoektocht naar Nania's familie onderdeel van een nog groter verhaal. Door Nania hebben we hoop voor de overleving van haar soort. Haar vrijlating in het wild en hereniging met haar kudde biedt mogelijkheden voor meer genetische diversiteit en sterkere populaties wilde bosolifanten.

Na het goede nieuws van de DNA-match, werd het tijd dat Nania meer vrijheid kreeg: van zonsondergang tot middernacht mocht ze haar omgeving verkennen. Interacties met wilde olifanten zijn van vitaal belang voor Nania's zelfvertrouwen en integratie in het wild. Wij voelen een beetje als surrogaatfamilie en zullen haar begeleiden terug naar haar eigen soort. Bij IFAW weten we namelijk dat één dier wel degelijk het verschil kan maken.

Tekst: Céline Sissler-Bienvenue, IFAW Directeur Frankrijk en Franstalig Afrika
Foto's: IFAW (leadfoto: Nania met haar verzorger en haar schapenmaatje Whisty)