Sint-jacobsvlinder en het giftige jakobskruiskruid

De sint-jacobsvlinder is een opvallende verschijning door de zwarte voorvleugel met twee rode stippen langs de achterrand en zowel langs de voor- als langs de binnenrand een rode streep. De achtervleugel is rood met zwarte randen. Vaak komen mensen echter niet achter de naam van deze vlinder, omdat ze op zoek gaan in dagvlinderboeken. De sint-jacobsvlinder is echter een overdag actieve nachtvlinder en staat daar dus niet in. De vlinder vliegt in één langgerekte generatie van begin april tot half augustus. De periode waarin de vlinders uitkomen is vrij lang, zodat vlinders en rupsen tegelijkertijd kunnen voorkomen. De vlinders vliegen overdag en zijn gemakkelijk te verstoren. Ze komen ook wel ´s nachts op licht af. De soort, die vroeger vooral veel in de duinen aanwezig was, heeft zich de afgelopen veertig jaar sterk uitgebreid en komt nu in een groot deel van het land voor. In de kleigebieden in Friesland en Noord-Holland is de vlinder wat minder wijdverbreid.

De opvallende oranjegeel met zwarte (zebra)rupsen zitten in juli en augustus overdag open en bloot op de waardplant. Ze eten vooral de bladeren en de bloemen en als er erg veel rupsen bij elkaar zitten, laten ze slechts een kale stengel over. Ze leven op jakobskruiskruid. De gifstoffen in deze plant worden opgeslagen in hun lichaam. Dat laten ze ook duidelijk zien met hun geel-zwarte waarschuwingskleuren. Ook de vlinder zelf is giftig en laat dit met zwart-rode kleuren weten. De laatste jaren is er ongerustheid ontstaan over de toename van jakobskruiskruid. Met name paardenbezitters wijzen op de giftigheid van de plant en de gevaren die er zijn voor het vee. Er gaan zelfs stemmen op voor massale bestrijding van jakobskruiskruid. Het is echter een mooie inheemse plant, die in Nederland thuishoort en die bovendien voor heel veel dieren een belangrijke voedselbron is. Paarden zullen de verse plant dan ook herkennen en niet eten. Alleen in gedroogde vorm, dus in hooi, wordt de plant gegeten en vormt dan dus een probleem. Als iedereen zich realiseert wat de gevaren van de plant zijn en daarmee rekening houdt, is er geen enkele reden voor grootschalige bestrijding. Dan kunnen ook paardenliefhebbers met een gerust hart genieten van het jakobskruiskruid en zijn rijke insectenfauna! Zie bijvoorbeeld de speciale pagina op de site van De Vlinderstichting, waar zes veel gestelde vragen worden beantwoord.

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting
Kaart: NDFF