Het gebied Voorstonden – Oekense Beek – Leusveld is een kleinschalig landschap met landgoederen, beken, bossen en bloemrijke weilanden in Brummen. Een deel van het gebied is aangewezen als beschermd Natura 2000-gebied, waaronder Landgoed Leusveld van Natuurmonumenten. Verdroging is een actueel thema. Het gebied hoort eigenlijk bij het systeem van de Veluwe, maar kwel vanuit de Veluwe gaat verloren in de Oekense Beek. Met klimaatverandering wordt de wateruitdaging alleen maar groter.
Met het project WaardeVOL Brummen werken Provincie Gelderland, Waterschap Vallei en Veluwe en Gemeente Brummen aan een robuust watersysteem en robuuste natuur die klaar zijn voor de toekomst. Zo wordt de Oekense Beek omgelegd om kwel weer beschikbaar te maken en moet water langer worden vastgehouden. Ook zetten de partijen in op de realisatie van ruim 100 hectare nieuwe natuur. Het totale gebied beslaat 1700 hectare.
Onrust door eerste plannen
De drie overheden gaan in 2015 voortvarend aan de slag met de aankoop van grond voor nieuwe natuur en het uitvoeren van de eerste antiverdrogingsmaatregelen. In 2017 publiceert Natuurmonumenten haar plan voor Landgoed Leusveld. In een winter die erg nat is, gaan passages over het dempen van watergangen al snel een eigen leven leiden. Er ontstaat onrust. Een groep bewoners komt in actie en biedt onder de noemer WaterVOL Brummen een manifest aan, ondertekend door 250 mensen.
Als de gemoederen op een volgende informatiebijeenkomst hoog oplopen, durft de heemraad de aanwezigen om hulp te vragen. Die avond komen overheid en burger goed in gesprek. Mensen worden aan tafel gezet met de opdracht: begin maar opnieuw.
Naar een gezamenlijk plan
De doelstellingen en het budget staan niet ter discussie, maar verder ligt alles open. In workshops worden inwoners meegenomen in de verschillende (vaak complexe) maatregelen. Het nieuwe ontwerp is zo een echt resultaat van expertkennis gecombineerd met lokale kennis en wensen van inwoners.
Inwoners worden echter niet alleen aan de tekentafel gezet, een paar mensen vormen ook samen een regiegroep. Zij adviseren de overheden niet over de inhoud, maar over het proces. Elke nieuwe bijeenkomst wordt vooraf met hen uitgetest. Dat leidt steeds tot nuttige tips. Bijvoorbeeld: je moet dit anders presenteren, anders neem je mensen te weinig serieus.
Grote lijn nieuw schetsontwerp houdt stand
De overheden zijn op verschillende informatieavonden ook beter gaan uitleggen wat er gebeurt door klimaatverandering. Dat leidt tot meer begrip. Informatie helpt ook om zorgen weg te nemen. Bewoners vrezen bijvoorbeeld voor muggenoverlast wanneer een watergang wordt omgeleid door hun tuin. Terwijl je met een slimme inrichting overlast kunt voorkomen.
Er ligt nu een nieuw schetsontwerp. Ook dat roept nog vragen op, maar mensen lijken zich in de grote lijn te kunnen vinden. Reden voor de drie overheden en Natuurmonumenten om hun nieuwe afspraken afgelopen winter te bekrachtigen in een samenwerkingsovereenkomst. De partijen kunnen nu verder met de volgende stap: het uitwerken van het schetsontwerp in inrichtingsplannen. Ook daarbij vragen ze de hulp van inwoners, in vijf gebiedsateliers. Als een inrichtingsplan klaar is, kan de uitvoering beginnen. Het volledige project is in 2026 uitgevoerd.
Niet langer zoals we het altijd deden
Mensen nemen door de ateliers veel meer initiatief voor de inrichting van hun eigen omgeving. In een bijeenkomst steken ze hun hand niet op, maar aan tafel gaan ze serieus nadenken. Deze aanpak vraagt van provincie, waterschap en gemeente dat ze loslaten wat ze gewend zijn. Want misschien kun je best een keer een bruggetje in plaats van een duiker aanleggen.
Van de 575 mensen in het gebied denken er ongeveer 100 actief mee. Zeventig procent van de inwoners vertrouwt erop dat zijn/haar wensen worden meegenomen, blijkt uit een enquête, en vijftien procent heeft zelfs veel vertrouwen. Dat is een heel mooi resultaat. We zijn er nog niet, maar we hebben nog 2,5 jaar om zorgvuldig met mensen in gesprek te gaan. Dit proces duurt aan de voorkant misschien iets langer, maar tegelijkertijd maken we samen gedragen plannen en een mooiere omgeving.
Meer informatie
Tekst: Marius Bolck, Provincie Gelderland en Albert Slijkhuis, Waterschap Vallei en Veluwe
Foto's: Waterschap Vallei en Veluwe