Natuurherstelkracht door bevers vanuit de ruimte zichtbaar
ARK Rewilding NederlandMet satellietbeelden hebben de onderzoekers een eerste selectie van geschikte gebieden gemaakt om bevers te herintroduceren. Vervolgens helpt NASA "een meer gedetailleerd beeld te krijgen over hoe bevers kunnen helpen bij het transformeren van onze wereld, inclusief het tegengaan van klimaatverandering". Voor het tegengaan van klimaatverandering is het bijvoorbeeld nodig om natuurbranden in te perken, CO2 op te slaan en het watermanagement op grote schaal aan te passen door onder andere het bergen van buien en het aanvullen van grondwater. De schaal van Amerika is natuurlijk veel groter, maar de ecologische processen zijn niet veel anders dan in ons land. Dus wat kunnen onze bevers voor ons betekenen?
Buien beter bergen (Bron: ARK Rewilding Nederland)
Indammen van extreme buien en droogte
Ook in ons eigen land zien we duidelijk dat de bever een bondgenoot is in het omgaan met klimaatverandering. Vergelijkbare resultaten met het Amerikaans onderzoek zien we dan ook in gebieden waar ARK actief is zoals de Gelderse Poort, Kempen~Broek en de beekdalen van Zuid-Limburg. In de Hemelbeek bijvoorbeeld, remmen beverdammen de stroming van het water af, waardoor het waterbergend vermogen van het hele stroomdal vergroot wordt. Hierdoor worden bomen en struiken bij een beverdam over een breder gebied van water voorzien. Bevers knagen dus niet alleen bomen weg, zij zorgen ook voor ontwikkeling van moerasbossen en natte dalvlaktes. In combinatie met grazers ontstaat een robuust bewegend landschap waar water geborgen wordt en zelfs de CO2-opslag toeneemt. Bevers zijn als sleutelsoort heel effectief in het creëren van landschappen die beter tegen de extremen van klimaatverandering kunnen. In het recent gepubliceerde Handboek Process Oriented Nature Conservation (PONC) (pdf: 2,4 MB) gaan wij uitgebreid in op de vele mogelijkheden die de natuur biedt.
Delta van Europa
Nederland is met zijn vele grote en kleine watergangen bij uitstek geschikt om gebruik te maken van het natuurlijke gedrag van bevers. Mede dankzij natuurherstel en het aankopen en ontwikkelen van nieuwe natuurgebieden zijn zowel de herintroducties als de natuurlijke migraties een succes voor de beverpopulaties in ons land. Sinds de terugkomst zien we dan ook een ontwikkeling van typische landschappen die horen bij een delta. Bevers ontwikkelen moerasbossen, vochtige beekdalen en biodiverse oevers langs beken en rivieren. Daar waar conflicten (kunnen) ontstaan met infrastructuur, wonen of bedrijven biedt het beverbeheerplan verschillende oplossingen om samen met bevers te leven.
Meer natuur voor een beter klimaat
Omdat bevers zo goed zijn in het aanleggen van klimaatbuffers, werken aan waterirrigatie en het reguleren van waterstanden, kunnen zij als ware waterschappers bijdragen aan een klimaatbestendig Nederland. Zeker in tijden van weersextremen waarbij steeds vaker pieken van dan weer droogte en dan weer hevige waterval is. Maar er is meer. Onderzoek uit 2022, gepubliceerd in Nature, wijst uit dat beverdammen zorgen voor meer afbraak van ammoniak en stikstofoxiden in het ecosysteem. Een beverdam zorgt voor stuwing van water, dit resulteert in een hogere opname van water in de bodem. In de bodem zorgen microben ervoor dat deze stikstofverbindingen afgebroken worden. Bij aanwezigheid van beverdammen neemt de afbraak van deze stikstofverbindingen met maar liefst 44 procent toe. Hier liggen dus herstelkansen voor het stikstofoverschot in onze stromende wateren en daarmee kansen om te voldoen aan de waterkwaliteitseisen van de KaderRichtlijn Water. De bevers zijn er al, wij hoeven ze alleen maar ruimte geven.
Van waterfilter naar dotterbloemgrasland
Een beverdam is geen blokkade in het water, het is een filtersysteem dat zorgt voor schoner water en betere bodems en oevers. Dammen vangen veel sediment en blad op dat met de stroming meekomt. Ondertussen zorgen bevers ervoor dat bomen in de omgeving gegeten en verwerkt worden in dammen en burchten. Als de bomen op zijn, verplaatst een beverfamilie zich naar een nieuwe plek om daar een nieuwe dam en burcht te bouwen. De verlaten burcht en dam raken in verval en de beverdam breekt door, vaak op een andere plek dan voorheen. De zompige dalbodem valt ‘droog’ en raakt begroeid. Op die manier leggen bevers kletsnatte graslanden aan: de natuurlijke ontstaanswijze van dotterbloemgraslanden.
Zelf een beverburcht of -dam zien?
In veel gebieden, zeker in de riviernatuur van Rijn (Gelderse Poort) en Maas (Grensmaas) zijn de sporen van bevers niet moeilijk te vinden. Je kan er soms letterlijk over struikelen. De burchten herken je aan de slordig over elkaar gestapelde takken aan de oevers van water. Zo’n burcht kan gemakkelijk een meter, of zelfs hoger zijn. Naar een beverdam moet je in Nederland helaas nog wat beter zoeken, maar in het Kempen~Broek ligt het Wijffelterbroek, en daar is een grote dam te vinden. Het is een erg nat gebied, dus neem je laarzen mee tijdens jouw zoektocht.
Tekst: Sabine Wolters, Leo Linnartz en Lars Soerink, ARK Rewilding Nederland
Beeld: Sabine Wolters; ARK Rewilding Nederland; Jeroen Helmer