Vergroot de sponswerking van de natuur als antwoord op droogte

Voor de natuur én ter verkleining van de risico’s op overstromingen is het van groot belang dat we water zo lang mogelijk vasthouden in het landschap. ARK Rewilding Nederland werkt aan natuurlijke maatregelen om water langer vast te houden in het stroomgebied van de Geul. Naast het verruwen van graslanden, ontwikkeling van bossen en struwelenen en het herstellen van graften behoort ook het verwijderen van drainages om zo bronbeekjes te herstellen tot het maatregelenpakket. Imke Nabben van ARK Rewilding Nederland vertelt in dit bericht over haar bezoek aan een gebied waar dat gebeurd is.

Sponswerking herstellen 

Enthousiast loop ik door één van de hellende terreinen waar drie jaar geleden drainages zijn verwijderd. Ik kan me nog goed herinneren hoe er tijdens het werk op één plek in de gegraven sleuf het water maar omhoog bleef borrelen. En precies op die plek beweegt de bodem bij elke stap onder mijn voeten en hoor ik zompige geluiden: het is er nu daadwerkelijk natter! Het blijkt inderdaad een bron te zijn die ondergronds door een drainagepijp werd afgevangen en nu zijn water weer volgens een natuurlijke weg kan laten stromen: heel langzaam ín en over de bodem. 

Het gebied werd vroeger door een landbouwer gebruikt. Om het land in een jaar zo lang mogelijk agrarisch te kunnen bewerken met zware machines, worden bronnen en nattere plekken van een perceel gedraineerd. Het water wordt ondergronds afgevangen door een poreus buizen- en slangensysteem. Daardoor wordt de bovenste laag van de bodem droger en steviger. Nadeel is natuurlijk dat er dan in droge tijden beregend moet worden om gewassen te laten groeien. 

Het gebiedje in Zuid-Limburg waar ik loop is inmiddels natuur. We kampen met wateroverlast en droogte en willen daarom elke druppel zo veel mogelijk vertragen en zo lang mogelijk in de bodem vasthouden. Afgelopen drie jaar heeft ARK Rewilding Nederland samen met Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en enkele particulieren in het Geul- en Gulpdal op ongeveer 120 hectare gezocht naar drainages en 20 kilometer buizen en slangen opgeruimd. Het lijkt erop dat nog vele kilometers meer aan drainages in het stroomgebied van de Geul liggen, ook op plekken die niet meer agrarisch worden benut.

Beekdalmoerassen en hellingmoerassen

Vaak wordt er vanuit gegaan dat natte plekken vooral in de beekdalen liggen. Maar als één ding afgelopen jaren tijdens het opruimen van de drainages wel duidelijk is geworden, is het dat er ooit ook veel moerasjes op de hellingen hebben gelegen. Hoe geweldig dat er hier nu weer hellingmoeras is hersteld! Soorten als gewone waterbies, moeras vergeet-mij-nietje, heermoes en munt staan hier volop. De echte koekoeksbloemen zijn vrijwel allemaal uitgebloeid en nu is het de tijd van de brede orchis, kale jonker,  grote kattenstaart en zo meteen moerasspirea. Wat een bloemenpracht! 

Impact meten

Het verwijderen van drainages levert niet overal direct een zompige boel op. Dit wordt bepaald door een complex van hydrologische en geologische factoren. Er zijn gedetailleerde metingen nodig om per locatie goede conclusies te kunnen trekken over hoe het water zich zonder de drains in de bodem beweegt. Voorlopig houden we de vegetatie goed in de gaten. Die laat ons met de jaren zien of het in de bodem natter of droger is. Sommige soorten houden nu eenmaal van meer vocht, waar andere soorten juist weer niet in kunnen leven. Door goed te kijken naar blijvende veranderingen in de vegetatie van vóór en na het verwijderen van de drainages kunnen we over een tijdje waarschijnlijk meer zeggen over het effect van deze maatregel.

Wat kun je zelf doen?

Geef ruim baan aan planten en dieren! Regendruppels die diep in de bodem dringen, houden het water beschikbaar voor de natuur en leggen een langere en tragere reis af voor het water bij een sloot of beek komt. Planten en dieren helpen om de bodem poreus en absorberend als een spons te laten zijn.

Wat kun jij doen, als individu, burgerinitiatief, boer of bedrijf? Lees het op de website Natuurkracht, een project van ARK en vijf andere natuurorganisaties, mede mogelijk gemaakt door de Postcodeloterij. Woon of werk je in Zuid-Limburg en wil je aan de slag om de sponswerking van de bodem te vergroten? Maak gebruik van het Natuurkrachtfonds. Het fonds biedt een unieke kans om direct iets te doen voor de natuur en tegelijkertijd het risico op overstromingen in het Geul- en Gulpdal te verkleinen.

Tekst: Tekst: Imke Nabben, Hettie Meertens en Anne-Marie Pronk, ARK Rewilding Nederland
Foto's: Imke Nabben, ARK Rewilding Nederland