Help Leidse biologen de slachtoffers van corona-afval in kaart te brengen

Het begon allemaal toen zwerfvuilonderzoekers in de Leidse grachten een baars vonden die gevangen was geraakt in een latex handschoen. Het is, voor zover bekend, het eerste Nederlandse slachtoffer van corona-afval. Sindsdien proberen ze de gevolgen van de corona-afvalberg voor de dierenwereld in beeld te krijgen.

Biologen Auke-Florian Hiemstra van Naturalis en Liselotte Rambonnet van de Universiteit Leiden begonnen aan een zoektocht om te achterhalen hoe vaak en waar interacties tussen corona-afval en dieren voorkomen. Ze verzamelden observaties van Brazilië tot Maleisië, van sociale media tot lokale kranten en internationale nieuwswebsites. Een vos in Engeland, vogels in Canada, egels, meeuwen, krabben en vleermuizen – allerlei dieren, overal, raken verstrikt in mondkapjes, zo bleek.

Pinguïn

Ze vonden berichten over apen die kauwen op mondkapjes, en over een pinguïn met een mondkapje in de maag. Ook huisdieren, met name honden, bleken mondkapjes in te slikken. “Dieren raken verzwakt door de verstrikkingen, of verhongeren door het plastic in hun maag”, benadrukt Rambonnet. De diversiteit aan dieren die beïnvloed worden door het corona-afval is groot. “Gewervelden en ongewervelden, en of ze nou op het land leven, in zoet of in zout water: er zijn dieren die verstrikt raken, of gevangen komen te zitten in het corona-afval’, vertelt Hiemstra.

Ook zijn er dieren die het afval gebruiken als nestmateriaal, zo schrijven ze in hun overzichtsartikel in het vakblad Animal Biology. Meerkoeten in de Nederlandse grachten gebruiken mondkapjes en handschoentjes als nestmateriaal: het artikel is zelfs de eerste wetenschappelijke beschrijving van coronavuil in nesten. “Ook verpakkingen van zakdoekjes werden teruggevonden in de vogelnesten. Zelfs de symptomen van COVID-19 zie je dus terug in de bouwsels van dieren” aldus Hiemstra.

Citizen Science

De Leidse wetenschappers konden hun overzicht opbouwen dankzij de observaties van fotografen, zwerfvuilrapers, vogelaars, wildopvangcentra en dierenartsen die hun waarnemingen delen via sociale en traditionele media. Rambonnet: “Daardoor leren we meer over de impact van dit soort wegwerpproducten op de natuur. We roepen mensen dus op om hun waarnemingen te blijven delen voor een up-to-date overzicht.” Voor dat doel heeft het tweetal de website Covidlitter.com opgezet. Zij en Hiemstra hopen dat mensen zich dankzij dit overzicht meer bewust worden van het gevaar van de mondkapjes en handschoentjes in de natuur. Ze roepen daarnaast iedereen op om herbruikbare mondkapjes te gebruiken. De handschoen met de vis erin, en de coronanesten worden geëxposeerd in Leiden, in het brughuisje op de Marebrug.

Meer informatie

• Artikel The effects of COVID-19 litter on animal life
• Meer weten over het drijfvuilproject van de twee onderzoekers? Of gratis meedoen aan hun opruimtochten per kano? Ga naar Plasticspotter.nl

Tekst: Bart Braun, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Auke-Florian Hiemstra, Naturalis Biodiversity Center (leadfoto: latex handschoen waarin baars gevangen was geraakt in Leidse grachten); Sandra Denisuk; Alexander Schippers