Toepassing Theory of Change kan impact van groene burgerinitiatieven vergroten

De onderzoekers brachten via interviews en workshops de Theory of Change (ToC) achter de Tiny Forests van het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid (IVN) en de verschillende strandopruimacties - waaronder die van Stichting De Noordzee - in kaart. Zo zijn deze ngo’s geholpen met hun activiteiten om hulpbronnen en netwerken strategisch te benutten voor maatschappelijke impact.

Theory of Change scherpt strategieën groene burgerinitiatieven en aannames aan

Het maken van een ToC laat zien hoe organisaties bepaalde doelen proberen te bereiken. Hierbij ligt de nadruk op de relaties tussen acties en resultaten, en de aannames over deze relaties. Een voorbeeld van zo’n aanname is dat meer bewustzijn van milieuproblematiek leidt tot gedragsverandering van burgers.

De veranderingstheorie kan ngo’s of burgerinitiatieven stimuleren om naar langetermijndoelen toe te werken. Ook helpt het ze om hun aannames scherper te krijgen en strategieën te versterken. Een beter inzicht in succesvolle strategieën voor groene burgerinitiatieven maakt het voor overheden en natuurorganisaties makkelijker om burgers effectief te betrekken bij een meer natuurvriendelijke samenleving. Daarnaast stimuleert het overheden om aansluiting te zoeken bij de energie van burgers en bedrijven die zichzelf al georganiseerd hebben in burgerinitiatieven of andere lokale netwerken.

Opschaling en maatschappelijke transitie belangrijke einddoelen

Bij twee duurzaamheidsinitiatieven (Tiny Forests en strandopruimacties) is gekeken naar de visie van burgers en maatschappelijke organisaties op hoe hun activiteiten een bijdrage kunnen leveren aan de gewenste maatschappelijke verandering richting een natuurvriendelijke samenleving. Welke optimale inzet van strategie, hulpbronnen en netwerken draagt bij aan maatschappelijke impact?

De organisaties in beide casussen hebben volgens de WUR-onderzoekers een duidelijke, maar grotendeels onuitgesproken ToC, waarbij ze maatschappelijke transities proberen te bereiken door opschaling van leuke en lokaal waardevolle initiatieven. Bij de strandopruimacties is de ToC echter duidelijker en complexer dan bij de Tiny Forests, en ook meer onverbloemd gericht op grootschalige maatschappelijke transities. 

Tiny Forest communities stimuleren ook natuurbewust gedrag

De Tiny Forest initiatieven hebben als doel de relatie tussen mens en natuur te versterken, en daarnaast meer biodiversiteit in de stedelijke omgeving te realiseren. Weliswaar doen de directe resultaten (meer bomen en daardoor meer biodiversiteit) er zeer zeker toe in dit burgerinitiatief, maar juist de ‘indirecte’ impact is iets waar veel op wordt ingezet. Hierbij gaat het om natuurbewust gedrag, waardoor de Tiny Forests ook in bredere zin bijdragen aan een grotere verbinding tussen mens en biodiversiteit.

Tiny Forest in Almere (Bron: WUR)

Beach clean-ups wakkeren gevoel van urgentie aan

Volgens onderzoeker Arjen Buijs hebben de strandopruim-campagnes daadwerkelijk bijgedragen aan transities: “Het succes van de clean-ups en de aandacht die het heeft opgeroepen voor de plasticsoep lijkt de druk op bedrijfsleven en overheden te vergroten om het probleem aan te pakken. Ook hebben de clean-up-acties en de publiciteit eromheen in diverse gemeenten netwerken van bezorgde burgers opgeleverd, die via acties druk hebben uitgeoefend om het lokale plasticbeleid aan te scherpen. Denk bijvoorbeeld aan het verbod op het oplaten van ballonnen.” Buijs verwacht dat dit soort acties tevens hebben bijgedragen aan concrete beleidsveranderingen zoals de invoering van statiegeld op plastic flesjes.

Meer informatie

• Lees voor meer informatie het rapport 'Burgerbetrokkenheid voor een transitie naar een natuurinclusieve samenleving - De Theory of Change van Beach Clean-up en Tiny Forest-initiatieven' (pdf: 5,1 MB).

Tekst: Arjen Buijs, Wageningen Environmental Research; Nathalie Steins en Cecile Leuverink, Wageningen Marine Research
Foto's: Stichting De Noordzee (leadfoto: start etappe Boskalis Beach Clean-up Tour); Wageningen University & Research