Vervuiling, troebel water en waterbeweging belemmeren zeegrasherstel

Het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) en Wageningen Marine Research (WMR) hebben de aanpak van het terugbrengen van het zeegras onderzocht. Hieruit blijkt dat of zeegras goed gedijt samenhangt met de kwaliteit van water en sediment. Vervuiling door cadmium en hoge concentraties van zwevende stoffen lijken de terugkeer van zeegras in de Waddenzee te belemmeren. Verder is de waterbeweging als gevolg van getijstromen en golven waarschijnlijk zeer bepalend voor waar zeegras in de Waddenzee kan voorkomen.

Waddenzee vroeger rijk aan zeegras

Zeegrassen waren tot negentig jaar geleden veel voorkomende planten in de Waddenzee, waarbij de dichte zeegrasvelden beschutting boden aan een veelheid van andere soorten. Door de aanleg van de Afsluitdijk, ziekten en een slechte waterkwaliteit is het zeegras in het Nederlandse deel van de Waddenzee vrijwel helemaal verdwenen. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het herstel van het zeegras en werkt aan een aanpak om zeegras weer terug te krijgen in de Waddenzee.

Uiteenlopende bedreigingen van zeegras

De analyses van bestaande data laten zien dat het voorkomen van zeegras samenhangt met de kwaliteit van water en sediment, zoals verontreinigingen, de troebelheid van het water, en waterbewegingen. Voor het eerst is een negatief verband gevonden tussen het voorkomen van zeegras en gehaltes van het schadelijke cadmium in het water. Ook lijken huidige concentraties van ammoniak en zwevende stoffen het voorkomen van zeegras te kunnen beperken. Het in de wadbodem wortelende zeegras is bovendien gevoelig voor sterke stromingen en golven, waardoor veranderingen in waterbeweging als gevolg van klimaatverandering zullen doorwerken op de mogelijkheden voor zeegrasherstel.

Geen invloed gevonden van Gronings kwelderbeheer

Verder is onderzocht of het beheer van kwelders langs de Groningse kust een positieve invloed heeft op het zeegrasherstel. In het beheer van de kwelders wordt namelijk de golfwerking geremd door rijshoutendammen. Desondanks zijn er geen aanwijzingen gevonden dat het huidige damonderhoud in de kwelderwerken een invloed hebben op de lokale ontwikkelingen van het zeegras. Mogelijk dat aanvoer van zaden en plantendelen uit het grootste zeegrasveld van de Nederlandse Waddenzee, net ten oosten van de kwelderwerken, een belangrijkere rol speelt.

Adviezen beheermaatregelen

De onderzoeksinstellingen geven Rijkswaterstaat nu vijf adviezen mee om het beheer voor zeegras te verbeteren:

1. Bescherm bestaande zeegrasvelden zo goed mogelijk door maatregelen te richten op de meest kwetsbare levensfase, zoals de overleving van wortelstokken in de winter of de verankering van de wortelmat en de dichtheid van de planten tijdens de zomerstormen;
2. Monitor relevante omgevingsfactoren in bestaande en voormalige zeegrasvelden, waaronder de dikte van een zandlaag op een ondergrond van veen of klei;
3. Dring, waar relevant, verstorende menselijke activiteiten zoals bodemberoering en de concentraties van voor zeegrassen giftige stoffen in het water en de bodem in (mogelijke) zeegrasgebieden terug;
4. Ontwikkel een dynamische en interactieve kaart voor de huidige en toekomstige leefgebieden voor zeegras op basis van een model dat rekening houdt met seizoenen en verspreiding van zeegraszaden;
5. Gebruik de uitkomsten van het model bij de afweging van menselijke activiteiten in en rond de Waddenzee.

Het onderzoek is een vervolg op de kansenkaart zeegras uit 2019 en kijkt naar de menselijke invloeden op zeegrasherstel en de mogelijke (beheer)maatregelen die zeegrasherstel kunnen bevorderen. Bij het onderzoek zijn monitoringdata van Rijkswaterstaat gebruikt. Rijkswaterstaat gaat aan de slag met de handvaten die dit onderzoek geeft voor haar activiteiten van zeegrasherstel in de Waddenzee.

Meer informatie

• Het rapport 'Factors underlying the recovery potential of littoral seagrass in the Dutch Wadden Sea' (pdf; 10,4 MB)

Tekst: NIOZ en Wageningen Marine Research
Foto: Willem van Duin