De overblijfselen van het Atlantische Woud doen steeds minder

Het Atlantische Woud, gelegen aan de Atlantische Oceaan, in het Oosten van Brazilië en in delen van Argentinië en Paraguay, is een belangrijke hotspot voor biodiversiteit en de opslag van koolstof. Momenteel behoort het Woud als gevolg van ontbossing tot een van de meest gefragmenteerde tropische- en subtropische wouden ter wereld. De menselijke impact op tropische wouden blijft echter niet beperkt tot ontbossing. De resterende bosfragmenten zijn toegankelijker, waardoor hun blootstelling aan vuur, selectieve houtkap, jacht en invasieve soorten toeneemt. Deze effecten vormen een langdurige belasting voor de bosbiodiversiteit die net zo ernstig kunnen zijn als ontbossing.

“We weten dat het Atlantische Woud meer dan tachtig procent van zijn oorspronkelijke bosbedekking heeft verloren. Maar wat velen niet weten, is dat de biodiversiteit en de koolstofvoorraden van de stukken bos die er nog wél staan, ook zijn uitgehold door de achteruitgang van het gebied door de jaren heen”, legt Renato Lima uit. Hij is onderzoeker aan de Universiteit van São Paulo en aan Naturalis Biodiversity Center. “De bosfragmenten verliezen gemiddeld een kwart tot eenderde van hun koolstofvoorraden en boomsoorten. Bovendien verdwijnen met name de boomsoorten die enkel in het Atlantische Woud voorkomen”, voegt Lima toe.

1800 veldstudies gebundeld

De koolstofopslag kan achteruitgaan in de bosfragmenten doordat koolstof normaliter opgeslagen is in de bomen, maar in dit geval vrijkomt door degradatie en ontbossing. De onderzoekers hebben deze achteruitgang geïdentificeerd via ruim 1800 veldonderzoeken. Bij elkaar leverde dit een van de grootste datasets voor bosonderzoek van de tropen en subtropen ooit op. Via rekenmodellen werd vervolgens bepaald wat het totale verlies aan biodiversiteit en biomassa is van het Atlantische Woud.

De studie benadrukt het belang van beschermde gebieden om het verlies aan biodiversiteit en koolstof te verkleinen. "Grote, strikt beschermde gebieden zijn de regio’s met de laagste verliezen", zegt Hans ter Steege, onderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center en hoogleraar aan de VU. "Maar de studie vindt zelfs binnen deze beschermde gebieden aanzienlijke verliezen. Dat onderstreept dat je niet alleen nieuwe beschermde gebieden moet aanleggen, maar ook de bestaande beschermde gebieden moet ondersteunen", besluit Ter Steege.

Bosherstel

“Een oplossing om biodiversiteit- en koolstofverlies terug te draaien is bosherstel”, zegt André de Gasper, professor aan de Regionale Universiteit van Blumenau, Brazilië. “Het herstel van grond rond de bosfragmenten is belangrijk, maar het biedt geen garantie op volledig herstel. Daarvoor is bosherstel zowel buiten als binnen de aangetaste overblijfselen nodig”. Om dit te ondersteunen biedt de studie een lijst van meer dan tweehonderd inheemse boomsoorten die nodig zijn voor het herstel van de koolstofvoorraden en biodiversiteit in de regio.

De auteurs berekenden wat de verliezen zouden betekenen voor het Atlantische Woud in zijn geheel. "Het verlies van deze koolstofvoorraden staat gelijk aan de ontbossing van 70 duizend vierkante kilometer aan woud -bijna 10 miljoen voetbalvelden- of 2,6 miljard dollar aan koolstofkredieten, een financieel instrument voor het recht op de uitstoot van een ton kooldioxide", zegt Paulo Inácio Prado, professor aan de Universiteit van Sao Paulo. “De waarde van andere belangrijke diensten die het natuurgebied levert, zoals de watercyclus en klimaatregulering zijn daar nog buiten gelaten”, voegt Prado toe.

Uitstoothandel

Het behoud van bosbiodiversiteit hangt dus niet alleen af van het terugdringen van ontbossing of het herstel van bossen, maar ook van het bestrijden van de teruggang in resterende bosfragmenten. "De optimistische boodschap is dat het bestrijden van bosdegradatie miljarden dollars aan investeringen kan aantrekken op markten voor koolstofkredieten. De aangetaste Atlantische bosfragmenten moeten dus niet als een last worden gezien, maar als een kans om investeringen aan te trekken", concludeert Renato Lima.

Meer informatie

• Artikel: The erosion of biodiversity and biomass in the Atlantic Forest biodiversity hotspot

Tekst: Renato Lima, Universiteit van São Paulo en Naturalis Biodiversity Center; Hans ter Steege, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Hans ter Steege; Renato Lima