Dagactieve hagedis blijkt ook actief rond volle maan

Op enkele uitzonderingen na worden diersoorten beschreven als diurnaal (dagactief) of nocturnaal (nachtactief). Maar niet alle zo ingedeelde soorten lijken zich daaraan te houden. Er zijn waarnemingen bekend van dagactieve zoogdieren, vogels, maar ook reptielen die gedurende de nacht niet slapend maar actief werden aangetroffen. Aan dit fenomeen is echter nog weinig onderzoek gedaan.

Modelorganisme

Om grote wetenschappelijke vraagstukken te beantwoorden richten onderzoekers zich nogal eens op modelorganismen. Dit zijn soorten waaraan al veel onderzoek is gedaan en waarvan onderzoeksresultaten gebruikt worden om zo ook te begrijpen hoe andere soorten functioneren. Meestal zijn modelorganismen makkelijk in gevangenschap te houden, waardoor het uitvoeren van experimenten wordt vergemakkelijkt. Voorbeelden zijn de zandraket, de fruitvlieg, de muis, en de resusaap. Voor koudbloedige op het land levende gewervelden dieren zijn dit onder andere Anolis-hagedissen.

Anolis-hagedissen

Anolis-hagedissen komen voor in de tropische en subtropische delen van het westelijke halfrond. Er bestaan meer dan vierhonderd beschreven soorten van deze relatief kleine reptielen, waarvan de mannetjes een gekleurde keelkwab hebben die ze gebruiken voor communicatie. Deze soorten vormen al jaren de modelorganismen voor meerdere onderzoeksgroepen, waardoor er een enorme schat aan genetische, ecologische en fysiologische data is verzameld. Zo zijn recentelijk verschillende onderzoeken gepubliceerd in vooraanstaande tijdschriften over de aanpassing van Anolissen aan klimaatverandering. Daardoor weten we dat hele gemeenschappen van reptielsoorten identiek reageren op klimaatextremen, en dat orkanen in de Cariben zorgen voor natuurlijke selectie van die Anolissen die zich het best kunnen vasthouden.

Nieuwe onderzoekslijn

Tijdens het monitoren van exotische amfibieën op de Gemenebest Dominica troffen onderzoekers tijdens twee verschillende nachten in 2019 actieve Anolis-hagedissen aan. In beide gevallen betrof het jagende exemplaren van de exoot Anolis cristatellus die oorspronkelijk op Puerto Rico voorkomt. Ondanks de totale afwezigheid van elektrische lichtbronnen was het relatief licht omdat beide nachten direct rond volle maan vielen.

Deze waarnemingen van een dagactieve soort die gedurene de nacht actief is, zijn noemenswaardig omdat het een modelorganisme betreft. Hierdoor kunnen de achterliggende fysiologische limieten en hun variatie kunnen worden onderzocht om zo beter te begrijpen hoe dagactieve dieren actief kunnen zijn onder zulke lage lichtcondities.

Op de Caribische eilanden binnen het Nederlandse Koninkrijk komen andere Anolis-soorten voor. Onderzoeken gedurende warme zomermaanden op avonden rond volle maan kunnen worden ondernomen om uitsluitsel te geven of deze soorten ook ’s nachts actief zijn.

Meer informatie

• Artikel No need for artificial light: nocturnal activity by a diurnal reptile under lunar light

Tekst: Matthijs P. van den Burg, Natuurhistorisch museum Madrid; Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA)
Foto’s: Matthijs P. van den Burg (leadfoto: hagedis Anolis allogus in Cubaans regenwoud)