Hotel Iguana: leguanennesten als belangrijke schakel in Caribische ecosystemen

Op de meeste Caribische eilanden is de inheemse leguanensoort het grootste inheemse landdier, en dit geldt ook voor Sint Eustatius, waar de Antilliaanse leguaan (Iguana delicatissima) voorkomt. Vrouwelijke Antilliaanse leguanen leggen hun eieren in zelf gegraven, ondergrondse nesten die bestaan uit een ingang, tunnel en nestkamer. De redenen waarom een vrouwelijke leguaan voor een bepaalde nestlocatie kiest, zijn nog onbekend.

Ondergrondse netwerken

Er zijn duidelijk twee soorten nestlocaties: plekken waar één individu een nest graaft en locaties waar meerdere individuen hun nesten graven. Op deze gezamenlijke nestlocaties ontstaat een complex ondergronds netwerk van meerdere ingangen, tunnels en kamers die met elkaar verbonden kunnen zijn. Dergelijke grotere nestplekken kunnen tientallen vierkante meters beslaan en worden door meerdere vrouwtjes gedurende opeenvolgende jaren gebruikt.

Kennis over nesten nog beperkt

De kennis over de nesten van Antilliaanse leguanen is nog beperkt. In 2022 en 2023 zijn daarom enkele van deze nesten gedeeltelijk uitgegraven om beter te begrijpen hoe ze zijn opgebouwd. Het is van belang om een duidelijk beeld te krijgen van de grootte van de nesten, zowel in fysieke omvang als het aantal eieren dat de vrouwtjes leggen. Ook is het belangrijk om te weten welk percentage van de eieren daadwerkelijk uitkomt. Een genetische studie uit 2018 wees namelijk op een relatief hoge mate van inteelt binnen de leguanenpopulatie op Sint Eustatius. Natuurbeschermers willen daarom onderzoeken of dit een verminderde kans op succesvolle voortplanting tot gevolg heeft.

Gebruik nesten door andere diersoorten

Tijdens het uitgraven van de nesten viel op dat deze groter waren dan aanvankelijk werd gedacht (zie foto A). De diepste nestkamer werd gevonden op 1,65 meter diepte en was verbonden door een tunnel van 6 meter lang. Daarnaast werd een bijzondere ontdekking gedaan: de tunnels en kamers van leguanennesten bleken door verschillende andere diersoorten te worden gebruikt. Zo werden zowel ameiva’s (een reptielensoort; foto C) als diverse soorten ongewervelden aangetroffen, waaronder vogelspinnen (foto E), krekels (foto D), mierennesten en de zwarte landkrab. Van de ameiva's werden zowel juvenielen en volwassen dieren, als eieren gevonden. Dit suggereert dat ameiva’s de leguanennesten gebruiken voor het afzetten van eieren, voor de jacht en voor thermoregulatie (het reguleren van de lichaamstemperatuur).

Verborgen relaties

De huidige data en inzichten zijn gebaseerd op slechts tien uitgegraven nesten, wat erop wijst dat deze ondergrondse ontdekkingen slechts het topje van de ijsberg zijn. Veel vragen over deze interacties blijven dan ook onbeantwoord. Zo is het nog onduidelijk hoeveel verschillende plant- en diersoorten gebruikmaken van leguanennesten en in hoeverre zij afhankelijk zijn van deze nesten om hun levenscyclus te voltooien.

Het was al bekend dat leguanen verschillende sleutelrollen vervullen en daardoor belangrijke soorten zijn voor ecosystemen. Dat geldt ook voor de Antilliaanse leguaan, die door het eten van planten en het verspreiden van zaden bijdraagt aan de diversiteit en gezondheid van inheemse bossen. Als het grootste inheemse landdier van Sint Eustatius heeft de leguaan een aanzienlijke invloed op de lokale natuur. Wat echter tot nu toe onbekend was, is dat de leguaan ook grootschalige en complexe ondergrondse structuren creëert die de aanwezigheid en levenscycli van andere soorten kunnen ondersteunen.

Antilliaanse leguanenpopulatie zwaar onder druk

De Antilliaanse leguanenpopulatie op Sint Eustatius staat onder zware druk. Er is een constante dreiging van verdringing door niet-inheemse groene leguanen. Daarnaast is de populatie sinds de jaren 90 al kritiek laag, mede door illegale handel en consumptie, en door de ernstige aantasting van Sint Eustatius’ ecosystemen door loslopend vee, invasieve soorten en kustontwikkeling. Hierdoor neemt ook de kwetsbaarheid toe, bijvoorbeeld voor de gevolgen van orkanen. Het is nog onbekend hoe de kleine populatie de pas ontdekte interacties met andere soorten beïnvloedt. Wel is het aannemelijk dat het verdwijnen van de Antilliaanse leguaan op Sint Eustatius een grotere impact zou hebben dan eerder gedacht. Om deze impact beter te begrijpen, is voortzetting van de pilotstudie van cruciaal belang.

Meer informatie

• Het artikel 'Inquilines highlight overlooked keystone species role for Iguana delicatissima Laurenti, 1768 as ecosystem engineer' is gepubliceerd in het tijdschrift 'Herpetology Notes'.

Tekst: Julian Thibaudier, Dolfi Debrot & Cecile Leuverink, Wageningen Marine Research; Thijs van den Burg
Foto's: Julian Thibaudier (leadfoto: net uit het ei gekropen Antilliaanse leguaan); Thijs van den Burg