Krachtige Caribische koraalriffen onder druk
WWF NederlandDe opeenstapeling van kustontwikkeling, overbegrazing, opwarming van het zeewater door de klimaatcrisis, stormen, ziektes, overbevissing en toerisme eisen hun tol en de gevolgen zijn zichtbaar. Niet alleen bij Bonaire, maar wereldwijd.
Historische riffen
Aan de fossiele afdrukken van koralen in de bodem kan je zien dat koralen al miljoenen jaren onderdeel zijn van dit gebied. Koraalriffen zijn eigenlijk de tropische regenwouden van de zee. Ze voorzien talloze diersoorten van voedsel en onderdak op een relatief klein stukje zeebodem. Hoelang ze nog in deze functie kunnen voorzien is de vraag, want de veerkracht en diversiteit van de riffen neemt af. Het gaat geleidelijk, maar het is wel degelijk zichtbaar. Ook vanuit je luie stoel kan je dit met je eigen ogen zien via deze online historische riffententoonstelling over de Nederlandse Cariben.
Mariene hittegolven
Niet alleen op het land, maar ook onder water zijn er hittegolven. Op dit moment zitten we in een hittegolfcrisis. Het is zelfs zo heftig dat het oceanen-onderzoeksinstituut NOAA onlangs een nieuwe vijfde ‘donkerpaarse’ categorie moest toevoegen, om de extreme temperatuurverschillen weer te kunnen geven. Het opwarmen van oceanen heeft zowel boven als onder water grote gevolgen. Het meest bekende gevolg daarvan is het verbleken en daarna sterven van koralen. Door warme watertemperaturen neemt ook de kans op orkanen toen. Beryl is de eerste categorie-5-orkaan die al zo vroeg in het seizoen was, sinds metingen in 1940 zijn begonnen. Beryl heeft enorme schade aangericht aan mens en natuur.
Hersenschade
Naast verbleking, maken ook ziektes het de koraalriffen lastig. Zo heeft de afgelopen jaren de dodelijke koraalziekte SCTLD de Nederlandse Cariben bereikt. Het heeft in korte tijd enorm veel schade aangericht aan harde koralen zoals hersenkoralen. De schade wordt zoveel mogelijk beperkt door de parkbeheerders die antibiotica op de zieke koralen aanbrengen, maar de verspreiding is niet te stoppen. Bovendien liggen de volgende bedreigingen, zoals het invasieve zachte koraal unomia, al op de loer. Dit koraal is een ongewenste koraalsoort die de inheemse koralen overwoekert en verstikt. In Venezuela zijn vele riffen al overwoekerd.
Hoop en herstel
Organisaties zoals Reef Renewal Foundation helpen de koralen sterker en weerbaarder te worden, zodat ze al deze bedreigingen kunnen doorstaan en de tijd krijgen om zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Ze kweken soorten die goed bestand zijn tegen al deze veranderingen. Elk jaar organiseert Reef Renewal Bonaire ‘Reefiesta’, een feestje voor koralen waarbij duikers de koraalkwekerijen onder water schoonmaken. "Zelf heb ik dit jaar ook meegedaan. Ik vond het hartstikke inspirerend en het gaf me veel voldoening. Als je zelfstandig dit koraalonderhoud wilt plegen, kan je de cursus volgen. Dan mag je zelfs ‘je eigen’ koraal uitplanten! Ik kan het van harte aanbevelen. Ik vind het mooi dat we op deze manier iets terug kunnen doen voor de oceanen die ons al zoveel geven. Wist je dat koralen zich onder andere vestigen op basis van visgeluiden? Net als op land heb je rond zonsopgang en zonsondergang onderwaterconcerten: niet van vogels, maar van vissen!"
Grazen onder water
"Wat voor mij ook heel zichtbaar werd, is dat koralen en vissen niet zonder elkaar kunnen. Diverse van de vers uitgeplante koraaltjes aan de kust zaten namelijk binnen korte tijd onder de algen. Dat is niet goed voor de koralen. Vooral in gebieden waar veel kustbebouwing is, kunnen algen groeien door de voedingstoffen die van land komen, zoals afvalwater. Je gelooft het bijna niet, maar in deze Nederlandse gemeente Bonaire heb je op veel plekken nog steeds geen riolering en afvalwaterzuivering. Minder dan vijftien procent van het eiland is aangesloten op afvalwaterzuivering. Ter vergelijking: in Europees Nederland is dat meer dan 99 procent. Ook erosie van het land door overbegrazing van loslopend vee en bebouwing zorgen voor druk op het rif, want bij regenval spoelt er veel zand en ander materiaal in zee. Het overdekt de koralen die vervolgens onvoldoende licht krijgen en kunnen sterven. Gelukkig zijn er net als op land grazers, de zogenaamde zeegrazers. Denk aan bijvoorbeeld aan papegaaivissen, grote kroonslakken en zee-egels. Voor koraalriffen zijn ze onmisbaar, omdat deze grazers ervoor zorgen dat de koralen ‘schoon’ blijven en niet overgroeid raken met algen."
"Deze grazers worden met ziektes geconfronteerd. Daarnaast worden ze graag gegeten door mensen en door een invasieve exoot, de koraalduivel. Daarom vinden WWF-NL en partners zoals de Dutch Caribbean Nature Alliance het zo belangrijk om bij het herstellen van kustgebieden ook te werken aan het herstellen van vispopulaties en andere zeegrazers. Het gaat om het totaalplaatje, het ecosysteem. Mede met steun van WWF-NL hebben Nederlandse onderzoekers van Van Hall Larenstein succesvol zee-egels gekweekt en uitgezet in zee bij Saba en Sint Eustatius. Op Curaçao en Bonaire wordt ook onderzoek gedaan naar de overlevingskans van gekweekte kroonslakken. Roffareefs en Blijdorp Zoo zijn bezig met het ontwikkelen van een kweeksysteem op zee, waarbij viseitjes meer overlevingskans hebben. Hiermee krijgen vispopulaties, net als de koralen, een steuntje in de rug. Er gaan dus gelukkig dingen goed en er is hoop voor de toekomst! Ik geloof in de kracht van mensen en natuur."
Meer informatie
Tekst: Nathalie Houtman, WWF Nederland
Foto's: Karpata (leadfoto: Caribisch koraalrif); Casper Douma, WWF Nederland; Nathalie Houtman, WWF Nederland; Sander van Lopik