Waterschildpadden in een koud kikkerlandje

Om de verbodsbepalingen op te volgen is in 2019 een monitoringsprogramma binnen het Netwerk Ecologische Monitoring opgestart.

Wereldhandel

De roodwangschildpad (Trachemys scripta elegans), geelbuikschildpad (Trachemys scripta scripta) en geelwangschildpad (Trachemys scripta troostii) zijn alle drie ondersoorten van de lettersierschildpad (Trachemys scripta spp.). Sinds de jaren 70 werd deze van oorsprong Noord-Amerikaanse soort in gigantische aantallen vanuit de VS geëxporteerd naar het buitenland. In minder dan tien jaar zijn er zo meer dan 52 miljoen roodwangschildpadden verhandeld. Lettersierschildpadden zijn nu over de hele wereld in de natuur aan te treffen. Ook in Nederland komen ze door het hele land voor. 

Invasieve exoot

Sinds 2016 is de lettersierschildpad opgenomen op de lijst van invasieve exoten die is vastgesteld door de Europese Unie ('Unielijst'). Dit betekent dat er een Europees verbod is op bezit, handel, kweek, transport en import van lettersierschildpadden. Ook zijn lidstaten verplicht om populaties op te sporen, uit te roeien of, als dat niet kan of als de soort al voor inwerkingtreding van de regeling aanwezig was, de situatie zodanig te beheren dat verspreiding en schade zoveel mogelijk wordt voorkomen. Eigenaren van lettersierschildpadden mogen de dieren die zij op het moment van inwerkingtreding in bezit hadden, blijven houden totdat deze een natuurlijke dood sterven. Voorwaarden zijn wel dat zij niet kunnen ontsnappen en voortplanting wordt voorkomen.

Situatie Nederland

Momenteel is er in Nederland geen sprake van een populatie lettersierschildpadden die zichzelf in stand houdt. Daarvoor moet er allereerst succesvolle voortplanting plaatsvinden, waar op dit moment nog geen bewijzen voor zijn. Met het oog op de klimaatopwarming zou dit in de toekomst echter niet ondenkbaar zijn. Door het handels- en kweekverbod zou het aantal uitzettingen en/of ontsnappingen vanzelf moeten afnemen. Zolang succesvolle voortplanting uitblijft, zou het aantal lettersierschildpadden in de vrije natuur dan ook vanzelf moeten afnemen. Er is dan immers alleen sprake van (natuurlijke) sterfte, waardoor actieve bestrijding niet nodig is.

Meetnet lettersierschildpad

Om te onderzoeken of de roodwangschildpad, geelbuikschildpad en geelwangschildpad na verloop van tijd ook daadwerkelijk vanzelf uit de Nederlandse natuur zullen verdwijnen, is in 2019 het Meetnet Lettersierschildpadden opgezet. Dit valt onder het Meetprogramma Reptielen dat onderdeel is van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). De insteek is om op een groot aantal locaties volgens een gestandaardiseerde methode het aantal lettersierschildpadden te tellen. Het is de eerste exotische reptielensoort binnen het Meetprogramma Reptielen van RAVON (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland).

In 2019 hebben in totaal 11 vrijwilligers meegeteld in 17 verschillende kilometerhokken. Het maximumaantal schildpadden dat op één locatie werd geteld is 19. Naast lettersierschildpadden werden er ook andere waterschildpadden waargenomen, waaronder de zaagrugschildpad (Graptemys sp.). De meest bijzondere waarneming was een Chinese weekschildpad (Pelodiscus sinensis) die tijdens een telronde in Zuid-Limburg uit het water kroop. Deze soort werd nog niet eerder in de Nederlandse vrije natuur gezien.

Hulp gezocht!

Om een groot aantal locaties te kunnen monitoren zoeken wij vrijwilligers die geïnteresseerd zijn om mee te helpen bij het onderzoek. De monitoring houdt in, dat jaarlijks vier telrondes worden uitgevoerd op één of meerdere vaste locaties. Lijkt het je leuk om mee te helpen, geef het dan aan ons door! Ook als je een locatie weet waar tenminste drie lettersierschildpadden voorkomen in een geïsoleerd water, horen we het graag. Voor aanmelden of meer informatie, stuur een e-mail naar: n.lambrikx@ravon.nl.

Kijk voor meer informatie op ravon.nl/lettersierschildpad.

Tekst: Naomi Lambrikx & Richard Struijk
Foto's: Jelger Herder; Carel van der Sanden; Naomi Lambrikx; Hubert Reumers