Voorjaars- en najaarspaddenstoelen in januari

Voor veel paddenstoelensoorten, en ook voor de mens, zijn de huidige weersomstandigheden te vergelijken met de herfst, ook al is het winter. Genoeg vocht en te hoge temperaturen zijn er de oorzaak van dat er niet alleen voorjaarspaddenstoelen tevoorschijn komen, maar ook herfstpaddenstoelen.

Een wandeling het afgelopen weekend door de Staatsbossen van Schoorl leverde niet alleen tien waarnemingen op van de Zwartwitte bokaalkluifzwam, maar ook zes Narcisamanieten en een Zwarte kluifzwam. Bij elkaar konden enige tientallen soorten worden genoteerd.

De Zwartwitte bokaalkluifzwam (Helvella leucomelaena, RL; Kwetsbaar) staat bekend als een typische voorjaarspaddenstoel. In een overzicht met 23 vondsten van de afgelopen twee decennia, staat deze soort nergens vroeger dan begin maart genoteerd. De meeste waarnemingen vonden plaats in april en mei. Een vondst van begin maart zou nog als vrij normaal kunnen worden betiteld, maar nu worden waarnemingen doorgegeven die dateren van begin januari 2020.

Er worden ook waarnemingen van de Witte en Zwarte kluifzwam doorgegeven die je meestal in de herfst tegen komt. De Narcisamaniet (Amanita gemmata) werd in de eerste maand van dit nieuwe jaar opvallend veel doorgegeven. Deze soort heeft wel de reputatie om op onverwachte momenten tevoorschijn te komen, als de weersomstandigheden maar gunstig zijn, zowel in het voorjaar als in zomer en herfst. De laatste jaren lijken de waarnemingen van de Narcisamaniet ook in de winter flink in aantal toe te nemen, iets wat altijd alleen voor houtzwammen en specifieke winterpaddenstoelen was weggelegd. Oorzaak is de toename van winters met langere vorstvrije periodes.

Het is vreemd om specifieke voorjaarspaddenstoelen naast herfstpaddenstoelen te zien staan. Als het stopt met winteren in ons landje, dan gaat de herfst naadloos over in het voorjaar. Dan is de winter zoals wij die gewend zijn te ondergaan niet meer aan de orde. Het probleem is dat veel organismen de winterse diapauze wel degelijk nodig hebben om te overleven. Als de winter niets meer voorstelt dan is nog niet precies te voorspellen wat er gaat gebeuren, maar zeker is dat er soorten zullen verdwijnen, waarvan de plaats vaak zal worden ingenomen door soorten die wij nu uitmaken voor exoten.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Mariska Scholten (leadfoto: Zwartwitte bokaalkluifzwam); Martijn Oud