Zo groen kan Nederland over honderd jaar zijn

Nederland staat voor grote uitdagingen. Afnemende biodiversiteit, zeespiegelstijging, verzilting, verdroging, energienood, wateroverlast, woningnood, bodemdaling en insectenplagen zetten de leefbaarheid in ons land onder druk. Als we niets doen, zullen deze problemen alleen maar toenemen. Een andere kijk op het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en de ruimtelijke inrichting is nodig om een transitie te maken naar een betere, groenere versie van Nederland. Dat vinden ruimtelijk ontwerper Michael van Buuren en ecoloog Martin Baptist van Wageningen University & Research. Zij hebben samen met een team van Wageningse onderzoekers gewerkt aan een toekomstbeeld voor 2120, waarin de kracht van de natuur Nederland veilig en welvarend houdt.

Het Wageningse perspectief op Nederland in 2120 is weergegeven in de onderstaande kaart. Het is gebaseerd op een aantal uitgangspunten: zo moest de uitkomst voor de biodiversiteit maximaal zijn, want alleen dan kan ons land in de basis gezond blijven. Verder werd zoveel mogelijk gewerkt met oplossingen waarin natuurlijke processen een grote rol spelen. Dat geeft een ideaalplaatje, maar utopie is het beslist niet, legt Michael van Buuren uit. “We hebben een afweging gemaakt tussen wat waarschijnlijk, mogelijk en wenselijk is. Het resultaat is een kaart die mogelijk is, dus haalbaar en realistisch. Dat is iets bescheidener dan wat wenselijk is, maar we leggen de lat hoger dan wat waarschijnlijk is.”

Water parkeren in het IJsselmeer

Hoe zou Nederland eruit kunnen zien over honderd jaar? Op de toekomstkaart lijkt het IJsselmeer te zijn gekrompen. De randen van het IJsselmeer bestaan uit een dubbele oeverzone. Daar staat tegenover dat het IJsselmeer wordt uitgediept om de oevers te creëren, zodat het netto evenveel water kan bergen. “Dit is geïnspireerd op de huidige Markerwadden,” legt Van Buuren uit. “De Markerwadden zijn ontstaan nu delen van de Markerwaard worden uitgediept waardoor andere stukken hoger komen te liggen. Dat geeft meer ruimte voor planten en dieren, dus biodiversiteit.” Tussen de kust van Noord-Holland en Friesland en de dubbele oever ligt in de toekomst een zone waar het waterpeil min of meer constant is, wat gunstig is voor de scheepvaart.

Groenere steden

De steden zijn in 2120 groener: de natuur dringt meer door in de stedelijke gebieden en omgekeerd. Van Buuren: “Een deel van de voormalige droogmakerijen zoals de Haarlemmermeer komen - net als voor 1850 - weer onder water te staan. Dit voorkomt bodemdaling en draagt bij aan het opwellen van zoet grondwater wat verzilting voorkomt. Nederland is van oorsprong een drasland (wetland), een delta met watervogels, moerassen en natte bossen. Daarin is Nederland uniek, en dat moeten we stimuleren.” Met andere woorden, het is leuk dat de wolf zich hier vestigt, maar de kroeskoppelikaan is interessanter. Baptist: “De kroeskoppelikaan leefde in de Romeinse tijd ook al in Nederland. Hij kan terugkomen als er meer wetlands zijn en hogere temperaturen. Dus daar gaan we voor.”

Voedselteelt in zee

Ook de landbouw gaat op de schop. “We zijn nu het mineralenverzamelpunt van de wereld, omdat we veel veevoer importeren”, zegt Van Buuren. Baptist: “Onze veeteelt zal over honderd jaar circulair zijn en het landbouwareaal zal afnemen door hogere landbouwproductiviteit ten gunste van de natuur. De akkerbouw is in 2120 ook circulair en gericht op hoogwaardige producten. Nederlanders zullen in de toekomst veel minder vlees eten en smakelijke en gezonde voeding vervaardigen van kunstmatige eiwitten.”

Energievoorziening

Als het gaat om de energievoorziening van de toekomst, willen de onderzoekers voor de kust windmolenparken, gecombineerd met eilanden vol zonnepanelen. “Opwekken van duurzame energie willen we combineren met waterstof en methanol als energiedragers”, aldus Baptist.

Eerst een klimaatramp?

Moeten we een klimaatramp afwachten voor we met deze plannen aan de slag gaan? Baptist: “Als je wilt dat Nederland er over honderd jaar zo uitziet, moet je nu al geleidelijk op onderdelen in deze richting werken. Deze kaart geeft beleidsmakers handvatten waarin de hoogwaterveiligheid, leefbaarheid, economie, voedselvoorziening, energieopwekking én biodiversiteit zijn geborgd. Het werken met de natuur en het benutten van de kracht van de natuur zijn onontbeerlijk om een duurzame, bestendige toekomst te verwezenlijken.”

Meer informatie

Dit is een verkorte versie van het artikel ‘Zo groen kan Nederland zijn over honderd jaar’. Klik hier voor het complete artikel en hier voor het volledige rapport 'Een natuurlijkere toekomst voor Nederland in 2120' (pdf: 8,6 MB).

Tekst: Hanny Roskamp, Wageningen University & Research
Kaart: Een natuurlijkere toekomst voor Nederland in 2120
Foto: Michel Hol