Klimaatverandering bedreigt bioculturele diversiteit op Nieuw-Guinea

Nieuw-Guinea is een van de meest diverse eilanden ter wereld, zowel biologisch als cultureel gezien. Vijftien procent van alle levende talen ter wereld komt voor op het eiland, waar ook 14.000 inheemse planten soorten leven. Hiervan zijn er 9000 endemisch: deze komen alleen op Nieuw-Guinea voor. Door klimaatverandering dreigen veel van deze planten en de bijbehorende gebruiken te verdwijnen. Dit publiceerden onderzoekers deze week in het vakblad Science Advances.

Omdat een aanzienlijk deel van de culturen op Nieuw-Guinea afhankelijk is van natuurlijke bronnen voor hun overleving, is een verschuiving van verspreidingsgebieden of uitsterven van planten ook een gevaar voor het voortbestaan van woorden voor deze planten in inheemse talen. Een belangrijk aantal van de bedreigde inheemse planten dient als voedsel, medicijn of bouwmateriaal, of speelt een rol in rituelen. Het verdwijnen van deze planten zou in veel gevallen ook betekenen dat de culturen die de planten gebruiken hun unieke woorden en gebruiken verliezen.

Verdwijnende soorten

Om de risico’s van klimaatverandering in te kunnen schatten, hebben de onderzoekers de veranderingen gemodelleerd met informatie uit onder andere de Global Biodiversity Information Facility. Deze database bevat informatie over het voorkomen van een groot aantal van inheemse planten. Deze data, gecombineerd met huidige en toekomstige klimaatdata, stelde de onderzoekers in staat veranderingen te voorspellen van 720 nuttige plantensoorten in 1030 taalgebieden verspreid over Nieuw-Guinea.

Uit het onderzoek blijkt dat 63 procent van de inheemse planten in 2070 een kleiner verspreidingsgebied heeft. Per taalgebied verdwijnen er gemiddeld 16 tot 25 nuttige planten, met uitschieters naar 94 verdwenen soorten per taalgebied. Het verdwijnen van dergelijke hoeveelheden soorten zal volgens de onderzoekers zeker gevolgen hebben voor de culturen die van de planten afhankelijk zijn voor hun voortbestaan.

 Met name de biodiversiteit in het centrale hoogland van Nieuw-Guinea loopt gevaar. Dit komt omdat de verspreidingsgebieden in die regio sowieso kleiner zijn, maar ook omdat door klimaatverandering planten uit lager gelegen gebieden omhoog trekken en de inheemse soorten verdrijven.

Onlosmakelijk verbonden

Volgens Niels Raes, die vanuit Naturalis Biodiversity Center aan het onderzoek meedeed, is de bedreiging zeer ernstig. Raes: "Klimaatverandering resulteert in verschuivende of verdwijnende verspreidingsgebieden van soorten. Biodiversiteitsverlies en klimaatverandering zijn daarmee onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dit biodiversiteitsverlies treft ook plantensoorten die door Papoeagemeenschappen op Nieuw-Guinea gebruikt worden als voedsel en medicijn. Hierdoor dreigen naast het verlies van biodiversiteit ook veel namen die in de meer dan 1030 lokale talen gebruikt worden verloren te gaan."

Hoewel de regeringen van Indonesië en Papoea-Nieuw-Guinea toezeggingen hebben gedaan om de biodiversiteit te beschermen, dringen de onderzoekers erop aan om meer de nadruk te leggen op planten die bioculturele verbanden hebben met plaatselijke bevolkingsgroepen. Het beschermen van deze planten leidt niet alleen tot het beschermen van unieke culturen, maar het in stand houden van bevolkingsgroepen voorkomt ook het grootschalige kappen van oerwoud. De onderzoekers benadrukken dat natuurbeschermers moeten samenwerken met de plaatselijke bevolking om de beste resultaten te halen en de positie van de inheemse bevolking te verstevigen.

Tekst: Mark Reid en Niels Raes, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Getty Images (leadfoto: Baliem Valley, Nieuw-Guinea); Cámara-Leret et al., 2016