De aanname dat naaldbossen meer verdampen dan loofbossen verdient nuancering

In dit natte jaar zou je het bijna vergeten, maar verdroging is een groot probleem voor zowel natuur als landbouw. Wat niet iedereen beseft: bossen kunnen sterk bijdragen aan die verdroging. Bomen onttrekken namelijk water uit de bodem dat uiteindelijk grotendeels verdampt. Algemeen wordt aangenomen dat naaldbos veel meer verdampt dan loofbos, reden voor sommige bosbeheerders – al dan niet in opdracht of overleg met waterschappen – om hun naaldbossen om te vormen tot loofbos of zelfs open terrein, zoals heide of stuifzand. Deze omvormingen liggen maatschappelijk gevoelig en het daadwerkelijke effect van deze maatregelen op de verdamping is niet altijd duidelijk.

Ook verdamping door loofbossen

Hydroloog Bernard Voortman van Moisture Matters verzamelde daarom in opdracht van OBN Natuurkennis informatie van langlopende metingen aan verdamping door verschillende boomsoorten en bostypen. De metingen bleken schaars en slecht met elkaar te vergelijken, maar wat er wel duidelijk uit naar voren komt is dat bos in zijn algemeenheid voor heel veel verdamping zorgt ten opzichte van open vegetatie. Ook liet het zien dat er tussen naaldhoutsoorten grote verschillen zijn. Douglasbos verdampt bijvoorbeeld veel meer dan grove den. Verrassend was dat bepaalde typen loofbos veel kunnen verdampen. Veel hangt daarbij af van structuur van het bos. Met name de kroonsluiting, de mate waarin de boomkronen elkaar overlappen en een soort paraplu vormen, blijkt doorslaggevend. Bij een dichte kroonsluiting verdampt een groot deel van het regenwater al direct vanaf de bladeren, voordat het de grond bereikt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij beukenbossen. De vaste aanname dat naaldbossen veel meer verdampen dan loofbossen verdient daarom wel wat nuancering.

Kaarten helpen bij aanpak

De onderzoeker ontwikkelde met deze kennis een digitale kaart, waarin de relatieve verdamping voor elke plek in Nederland is bepaald. Hiervoor maakte hij gebruik van de hoogtekaart (Actuele Hoogtebestand Nederland), waarin niet alleen de hoogte van het terrein is opgenomen, maar ook de hoogte van objecten (dus ook bomen). Deze is gecombineerd met satellietbeelden die informatie geven over ondergroei (de groenindex). Samen geeft dat een veel betere inschatting van de werkelijke huidige verdamping op specifieke plekken. Daardoor weten beheerders beter of omvorming nodig is en wat de juiste maatregelen kunnen zijn. Daarmee kunnen ze keuzes maken die verdroging daadwerkelijk helpen verminderen en die goed uit te leggen zijn aan het publiek en de waterbeheerder.

Meer informatie

• Download het rapport De verdamping van bossen - een kaart van relatieve ruimtelijke verschillen (pdf:12,8 MB)
• Download de verdampingskaarten (pdf: 39 MB en 90 MB)
• Wil je meer uitleg? Bekijk dan de opname van het OBN Webinar Verdamping van bossen 

Tekst: OBN Natuurkennis
Foto: OBN Natuurkennis