Sierlijk duikende rotspelikanen

Nou ja, jan-van-genten brengen bijna hun hele leven op zee door. Broeden doen ze wel aan land, voornamelijk in kolonies op steile klifkusten, meestal op richels. Niet voor niets werd de vogel in de volksmond vroeger ‘rotspelikaan’ genoemd. Maar de rest van het jaar hangen ze boven en in het water. Hun poten zijn zelfs zo ontwikkeld dat ze makkelijker vanaf het water kunnen opstijgen dan vanaf land, waar het kolderieke gewaggel al verraadt dat ze weinig lopen. Jan-van-genten zien er dan ook aanmerkelijk sierlijker uit wanneer ze fanatiek duiken naar vis.

Jong geleerd

Die duikvlucht is dan ook het handelsmerk van de jan-van-gent. Vanaf een hoogte tot wel veertig meter storten ze zich naar beneden met een snelheid van soms wel honderd kilometer per uur. En vaak is zo’n diepe duik succesvol. Hoewel we de karakteristieke jan-van-gent vooral kennen als witte vogel, met gele kop en zwarte vleugelpunten, zijn er veel variaties van de vogels te zien in een groep jan-van-genten. Dat komt doordat het ‘bekende’ verenkleed pas na een jaar of vijf is bereikt. De jongste vogels zijn prachtig wit gespikkeld bruin. Toch doen de duiken van jongere vogels nauwelijks onder voor die van de volwassenen.

Concurrentie

Zeker wanneer er scholen vissen rondzwemmen, of als er een vissersboot vaart, is er een goede kans dat de jan-van-genten opduiken. Vaak meerdere, want deze vogels foerageren meestal in gezelschap van elkaar. Een school haringen is een prima trekpleister voor ze.

Natuurlijk zijn jan-van-genten niet de enige vissers op zee. Waar vis te vinden is, zien we viseters, zowel in het water als in de lucht. Van de meeste andere vogels heeft een jan-van-gent weinig te duchten op de Noordzee, met uitzondering van de jager. De vogel welteverstaan! Middelste en grote jagers zijn, hoewel niet groter dan een zilvermeeuw, krachtige vogels die goed in staat zijn om de genten hun juist gevangen vis afhandig te maken. Toch zullen jagers zich eerder richten op meeuwen. Zilver- en drieteenmeeuwen zijn namelijk kleiner dan jan-van-genten en moeten zo’n aanval van een jager soms met de dood bekopen. Dan valt een afgepakte vis best mee…

Niks te vrezen?

Veel vijanden kennen volwassen jan-van-genten niet. Ongetwijfeld vallen ze af en toe ten prooi aan een zeehond, een haai of een zeearend, maar dat is eerder uitzondering dan regel. De kuikens en eieren zijn kwetsbaarder, vooral voor aanvallen van bijvoorbeeld meeuwen, vossen en Amerikaanse nertsen. Aangezien de vogels doorgaans maar één ei per broedseizoen leggen en bovendien pas na vier jaar geslachtsrijp zijn, is het dus zaak dat de broedkolonies moeilijk te bereiken zijn. Niet voor niets vormen steile, ontoegankelijke kliffen het decor voor de nesten van de vogels.

Jan-van-genten zien: boottochtje

Wilt u de intrigerende jan-van-genten eens met eigen ogen en van dichtbij zien? Hijs dan de zeilen en vaar uit! Ook kunt u meegaan met een van de boottochten die in het najaar worden georganiseerd op de Noordzee. Met een goede gids zie je immers nog meer. Bovendien heeft u ook nog kans op bijvoorbeeld (pijl)stormvogels, zeekoeten en alken: vogels die u onder normale omstandigheden zelden aan land ziet.

Altijd turen over het water

Toch is het niet altijd noodzakelijk om het ruime sop te kiezen om een jan-van-gent te spotten. Zeker in het najaar, bij een aanlandige wind of met scholen vis in de buurt, komen ze soms wat dichter bij de kust. Het loont dus altijd de moeite om vanaf het strand over de zee te turen, zeker in deze tijd van het jaar. Wie weet krijgt u dan de kenmerkende duikvlucht van een jan-van-gent voor de lens!

Tekst: Marc Scheurkogel, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Shutterstock; Marc Scheurkogel; Jelle de Jong