Waarom sommige bomen de overhand krijgen in tropische regenwouden

De Amazone is een van de meest biodiverse plekken op aarde. In een hectare tropisch regenwoud staan wel 250 boomsoorten, in tegenstelling tot de 30 soorten die je in een bos in een gematigd klimaat aantreft. Toch zijn er zelfs in dit diverse bos plekken waar een enkele boomsoort overheerst. Ontdekkingsreizigers uit de negentiende eeuw rapporteerden voor het eerst over dit fenomeen. Zij zagen gebieden waar meer dan de helft van de bomen van het geslacht Eperua was. Later namen wetenschappers dit fenomeen ook bij andere boomsoorten waar en gingen ze het monodominantie noemen.

Waarom monodominantie voorkomt was tot voor kort niet bekend. Er waren meerdere mogelijke verklaringen; zo zouden onder andere houtdichtheid, de grootte van zaden en samenwerking met schimmels in de bodem een rol kunnen spelen. Wetenschappers van Naturalis hebben met behulp van het Amazon Tree Diversity Network een grootschalige vergelijking kunnen maken van monodominante gebieden in het Amazoneregenwoud. Hieruit blijkt dat niet het hout of de zaden van de boom de doorslag geven, maar het vermogen van de boom om nieuwe scheuten te vormen uit de wortels of onder uit de stam.  

Zeldzaam

Slechts een klein deel van bomen heeft deze eigenschap, wat kan verklaren waarom monodominantie betrekkelijk zeldzaam is. Van de onderzochte stukken regenwoud kwam in maar 2,6 procent van de gebieden monodominantie voor. Slechts een half procent van alle waargenomen soorten was ergens in het woud monodominant.

Hoe en waarom de gevonden eigenschap op sommige plekken wel en op andere plekken niet tot monodominantie leidt, is nog niet bekend. De onderzoekers vermoeden dat er een verband is met de samenstelling van de bodem. In bepaalde gevallen zou dit aan bomen met het vermogen scheuten uit wortels te laten groeien een dusdanig voordeel geven dat ze een heel gebied kunnen overnemen. Omdat het vermogen om scheuten uit de wortel te groeien zeldzaam is, en de combinatie met de juiste bodemsoort nog minder voorkomt, zou monodominantie maar in een paar beperkte gebieden voorkomen.

Tekst: Mark Reid, Naturalis Biodiversity Center
Foto: Pxhere (leadfoto: Amazone)