Normen en waarden van belang in dialoog over opvolging mosselconvenant

Mosselkwekers, natuurorganisaties en de overheid werken sinds 2008 samen aan het verduurzamen van de mosselzaadvangst in de Waddenzee in het Mosselconvenant. Het ambitieniveau van de eerste afspraken binnen dit akkoord was het sluiten van alle mosselzaadvisgebieden in 2020, en de traditionele zaadvangst te vervangen door mosselzaadvangstinstallaties (MZIs). MZIs zijn drijvende constructies waarmee mosselzaad uit de waterkolom opgevangen kan worden, waardoor bodemberoering wordt voorkomen. Op dit moment is de transitie van traditionele zaadvisserij naar MZIs, die grote investeringen van de kwekers vragen, nog niet volledig afgerond. Momenteel wordt ongeveer de helft van het mosselzaad via MZIs verkregen.

De mosselsector, natuurorganisaties en de overheid werken momenteel aan een nieuwe overeenkomst over de toekomst van de mosselzaadvangst en de mosselkweek op de Waddenzee. Het feit dat de betrokken partijen verschillende ideeën hebben over de invulling van de voortzetting van het convenant bemoeilijkt de gesprekken. Uit sociaalwetenschappelijk onderzoek van WUR-masterstudent Susan de Koning blijkt dat in de discussies de nadruk ligt op de verschillende bronnen van wetenschappelijke kennis, terwijl het onderliggende conflict juist veroorzaakt lijkt door uiteenlopende normstellende principes.

Twee manieren om naar de Waddenzee te kijken

Kijkend naar de verschillende natuurbeelden, en de manieren waarop gewenste natuurdoelen worden geïnterpreteerd, zijn alle betrokkenen bij het mosselconvenant grofweg in twee groepen in te delen. De ene groep, bestaande uit mosselkwekers, beleidsadviseurs bij de rijksoverheid met een functioneel natuurbeeld en wetenschappers met een zogenaamd arcadisch natuurbeeld, ziet de Waddenzee als ‘dynamisch en productief’. Menselijk medegebruik in de vorm van mosselzaadvangst wordt hierbij niet per definitie als schadelijk beschouwd. De andere groep, bestaande uit natuurbeschermers, beleidsadviseurs bij de rijksoverheid en wetenschappers met allen een gedeeld wild natuurbeeld, ziet daarentegen de Waddenzee als ‘soortenrijk en ongerept’, waarbij elke vorm van oogsten ongewenst is.

Meeste winst te behalen door waarden te benoemen in de gesprekken

Omdat de diverse groeperingen zich baseren op andere kennisbronnen, én vanwege diepere, onuitgesproken waarden, normen en belevingen die sterk van mening verschillen, is het belangrijk om over beide gevallen met elkaar in gesprek te gaan. Volgens dit onderzoek is de meeste winst is te halen door hierbij vooral de nadruk te leggen op de verschillende waarden.

Overheid en wetenschap kunnen een doorslaggevende rol in deze dialoog spelen, omdat er tussen zowel (individuele) wetenschappers als (individuele) beleidsadviseurs onderling meer schakeringen te vinden zijn. Dit in tegenstelling tot de verhouding tussen mosselsector en natuurorganisaties, waar percepties van de zaadvangst en de natuur eensluitend zijn maar over en weer tegenover elkaar lijken te staan. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid (LNV) zou goed een actieve faciliterende en meer directe rol kunnen spelen in de gewenste dialoog over de verschillende waarden. Vanuit de wetenschap ziet De Koning vooral meerwaarde door binnen en tussen kennisorganisaties meer samen te werken: “Creëer draagvlak bij zowel de sector als natuurorganisaties voor de centrale vraagstellingen in onderzoeksprojecten en zorg voor deelname van een gemêleerde groep wetenschappers vanuit diverse disciplines die verschillende natuurbeelden hebben."

Tekst: Susan de Koning, Nathalie Steins en Cecile Leuverink, Wageningen Marine Research
Foto's: Wageningen Marine Research; Susan de Koning