Slim dakgebruik biedt kansen voor leefomgeving

De gevolgen van klimaatverandering zijn al lang niet meer een ver-van-ons-bed-show. Nog geen maand geleden kreeg een deel van Europa te maken met extreme hitte en passeerde de thermometer in Nederland de magische grens van 40 graden Celcius. We hebben nu al te maken met extremen. Daarom moeten we ons aanpassen aan het veranderende klimaat. Onze daken kunnen hierbij helpen. Vergroenen van een dak heeft allerlei voordelen ten opzichte van een standaard (bitumen) dak. Zo heeft een groendak een betere isolatiewaarde, een langere levensduur, een (tijdelijk) waterbergende functie en een lokale verkoelende functie. Daarnaast zorgt uitzicht op een groendak voor een positieve bijdrage aan de gezondheid en is een groendak een stimulans voor de biodiversiteit. Een groendak kan een simpel sedumdak zijn met kleine vetplantjes, tot een hele tuin waar je op kan recreëren en voedsel verbouwen.

Om van te leren

In het Zwitserse Basel hebben ze het goed begrepen. De stad voerde al bijna twintig jaar geleden een wet in die voorschreef dat nieuw te bouwen en gerenoveerde platte daken groen moeten zijn. In eerste instantie subsidieerde Basel groene daken vanwege de isolatievoordelen en het daarmee dalende energieverbruik. Maar al snel ontdekten ze in Basel dat groene daken ook bijdragen aan een toename in biodiversiteit en ook daar kwam geld voor vrij. Inmiddels zijn de voordelen van groene daken voor klimaatadaptatie ook erkend en worden groene daken nog steeds gestimuleerd.

Ook dichter bij huis zijn voorbeelden van mooie groenedaken-initiatieven. Zo bekleedde de gemeente Utrecht dit jaar de daken van alle bushokjes in de stad met vetplantjes, de zogeheten sedumdaken. Deze duurzame bushokjes werden dé zomerhit van 2019. Andere Nederlandse steden willen dit ook graag implementeren en ook internationaal krijgen de bushokjes veel aandacht. Bewonderend berichtten buitenlandse media over hoe de bushokjes van ‘bus stops’ tot ‘bee stops’ transformeerden. Niet alleen Guardian en USA Today, maar ook media uit landen als India en Oekraïne. Ook het Amsterdamse Zuidpark is een mooi voorbeeld. Daar staat het grootste Urban Farming Roof van Europa: het Zuidpark-dak, met 3000 vierkante meter aan groen om groenten te telen, te oogsten en op te eten.

Laat de zon maar schijnen

De klimaattop in Parijs in 2015 leidde tot het Klimaatakkoord 2020-2050, dat voor een energietransitie moet zorgen in Europa. Het Nederlandse klimaatakkoord heeft als doel de CO₂-uitstoot van Nederland terug te dringen met 95 procent in 2050 ten opzichte van 1990. Dit heeft grote gevolgen voor onze energieopwekking. We zullen meer en meer in alternatieve energiebronnen moeten investeren. Zonnepanelen en windparken op zee zijn daar een groot onderdeel van.

Maar ook als particulier kun je een steentje, of in dit geval een dak, bijdragen. Van alle eengezinswoningen in Nederland is 13 procent al uitgerust met zonnepanelen. Dit blijkt uit het WoonOnderzoek Nederland (WoON) dat uitgevoerd is in opdracht van de Rijksoverheid (enquête tussen augustus 2017 en april 2018). Ook de Consumentenbond beaamt dat in 2019 al meer dan één op de tien consumenten zonnepanelen heeft. Welk dak is geschikt voor zonnepanelen? In de Nationale EnergieAtlas staat een kaart van de potentiele locaties voor zonnepanelen op gebouwen.

Gouden combinatie: groene daken en zonnepanelen

Heel veel daken liggen er dus maar onbenut bij. Waarom maken we dan niet meteen een slimme combinatie? Het rendement van zonnepanelen daalt bij hogere temperaturen. Zonnepanelen op een donker bitumen dak worden bij een omgevingstemperatuur van 30 graden Celcius wel meer dan 60 graden Celcius. Hierdoor kan de energielevering van het paneel drastisch dalen. Door een koeler groendak te combineren met zonnepanelen, haal je het beste rendement uit je panelen én benut je de talrijke voordelen van een groendak.

Wat heb je daar voor nodig? In elk geval een plat dak en een gebouw van een redelijk recent bouwjaar. Als een woning na 1990 is gebouwd, is de kans groter dat het een groendak met zonnepanelen kan dragen dan een dak van een woning gebouwd in de jaren zestig. Welke Nederlandse gebieden bieden potentie voor de gouden combinatie van zon en groen? Dat zie je als je de Platte Daken-kaart met de Bouwjaar Panden-kaart combineert. Beide kaarten vind je op de Atlas Leefomgeving.

Op de kaart zie je de Bijlmermeer in Amsterdam Zuidoost. Een groot deel van deze wijk is de afgelopen twintig jaar vernieuwd. Dat zie je op de kaart aan de (donker)blauwe kleuren. Op de Platte Daken-kaart zie je aan de overwegend blauwe kleuren dat de meeste daken plat of gedeeltelijk plat zijn in deze wijk. Een ideale plek dus om een groendak te combineren met zonnepanelen.

Maar niet alleen bij particuliere huizen liggen kansen. Ook op het Utrechtse Science Park (de Uithof) zijn veel daken grotendeels plat, met ook nog eens een groot oppervlak. En wat te denken van alle industrieterreinen, ziekenhuizen en scholen met platte daken? Genoeg mooie mogelijkheden dus voor groene daken in combinatie met zonnepanelen. Maar dan moeten we daar wel gebruik van gaan maken! Met z’n allen het dak op dus, want het is toch zonde als we mooie kansen laten liggen?

Tekst: Channah Betgen (Atlas Leefomgeving)
Foto's: Mediatheek Rijksoverheid; Nationale Beeldbank; Nationale EnergieAtlas; Atlas Leefomgeving