Na veertien jaar weer amazonemieren gevonden in Nederland
EIS Kenniscentrum Insecten, LIKONA, Mierenwerkgroep Polyergus, NatuurmonumentenDe amazonemier heeft een zeer bijzondere leefwijze. Ze leeft in de nesten van renmieren en gebruikt deze mieren om het werk in de kolonie te doen als slaven. De amazonemierwerksters gaan soms op strooptocht om nieuwe slaven te roven uit omliggende renmiernesten. Normaliter is de amazonemier niet waar te nemen omdat ze niet uit de nesten komen, met uitzondering van de momenten van de strooptochten. De soort is dus erg lastig te inventariseren.
De amazonemier is zeer zeldzaam geworden in Nederland, er werd zelfs gevreesd dat ze was verdwenen. Vroeger kon deze warmteminnende soort gevonden worden op de droge zandgronden van Limburg, Noord-Brabant, Gelderland en Utrecht. De afgelopen decennia is de soort op nog maar op enkele plekken waargenomen en na 2000 leek alleen nog maar een populatie te zijn op De Plateaux in het zuidoosten van de provincie Noord-Brabant. De laatste waarneming van de amazonemier stamde uit 2005. De afgelopen drie jaar is geïnventariseerd om nog bestaande nesten te vinden zodat deze effectief beschermd zouden kunnen worden.
Afgelopen maand was het eindelijk raak en werd voor de eerste keer in veertien jaar de amazonemier waargenomen in Nederland! Twee inventariseerders (die eigenlijk op zoek waren naar kevers) vonden amazonemierwerksters op De Plateaux. Door nader onderzoek ter plekke kon EIS twee nesten lokaliseren.
Plateaux. Amazonemier Polyergus rufescens (Bron: Roy Kleukers)
Op de vindplaats werden tot in de jaren 1980 puin en zinkhoudende assen gestort. Dit materiaal is later voor een deel weer afgegraven en deze opruimwerkzaamheden zijn enkele jaren geleden beëindigd. De nesten liggen in de omgeving van de afgegraven stroken. Langs deze stroken lijkt een voor de amazonemier en renmieren geschikt biotoop te zijn ontstaan qua microklimaat en voedsel. Mogelijk dat enerzijds de zinkvervuiling hier een snelle vegetatiegroei remt, en anderzijds dat door de puinresten wat meer mineralen in de bodem zitten, zodat hier (in tegenstelling tot de verzuurde heide) wat bloemen en ruderale planten groeien en bloeien. Op deze wijze blijft het gebied open, warm en insectenrijk.
Natuurmonumenten gaat zich inzetten om de nesten en de biotoop te beschermen en deze uitzonderlijke mierensoort voor ons land te behouden. De inventarisatie naar de amazonemier werd uitgevoerd met subsidie van de provincie Noord-Brabant.
Tekst: Jinze Noordijk, André J. van Loon, John P.J. Cox & Roy Kleukers, alle EIS Kenniscentrum Insecten; Kevin Gielen, Luc Crevecoeur, Likona; Francois Vankerkhoven, Mierenwerkgroep Polyergus; Michel Hendrix, Natuurmonumenten
Foto’s: Theodoor Heijerman; Jinze Noordijk
Film: Roy Kleukers